Eski Türkçe Kara Bodun/Bodun Kara İkilemesinin Semantik Eşdeğerleri
Semantic Equivalents of the Old Turkish Kara Bodun/Bodun Kara Reduplication

Eski Türkçe dönemi metinlerinde sıklıkla kullanılan ķara bodun/bodun
ķara ikilemesi “halk, millet, toplumun yönetilen kısmı” gibi anlamları
karşılamaktadır. Bu ikilemenin bileşenlerinden biri olan ķara sözcüğünün
renk adı olan “siyah” anlamındaki kara sözcüğü ile bir ilgisinin olmadığı,
müstakil olarak “halk, millet, toplum” anlamları taşıyan bir sözcük olduğu,
önceki çalışmalarda ortaya konmuştur. Türk dilinin tarihî dönemlerinde
yazılmış metinlerde bu ikilemenin semantik eşdeğeri olan ve benzer yapıda
kurulmuş ikilemeler kullanılmıştır.
Bu makalede, ķara bodun/bodun ķara ikilemesinin semantik eşdeğeri
olarak farklı dönem ve kültür çevrelerinde yazılmış metinlerde “halk,
toplum, millet” anlamlarında kullanıldığı tespit edilen il kün/él kün/el gün,
il kün bodun, ulus bodun, il bodun, él ulus/ulus él, kara ulus, ĥara él, el
alem, el oba ikilemeleri ayrı ayrı ele alınarak örneklerle incelenmiştir. “Halk,
millet, toplum” anlamları taşıyan bu ikilemelerin farklı muhitlerdeki
metinlerde tespit edilmesi bu anlamların karşılanmasında bir sözcük yerine
ikilemelerin tercih edilmesi dikkat çekicidir. Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı
Türkçesi, Tarihî Kıpçak Türkçesi (Codex Cumanicus ve Gregoryan Muhiti
Kıpçak Türkçesi metinleri), Doğu Türkçesi, Tarihî Azerbaycan Türkçesi,
Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi dönemlerine ait metinlerde tespit
edilen örnekler incelenmiştir. Türk dilinin tarihî dönemlerinden alınan bu
metinlerin ilgili bölümleri çeviri yazı ve Türkiye Türkçesine aktarımlarıyla
birlikte verilmiştir.

In texts from the Old Turkish period, the phrase ķara bodun/bodun ķara isfrequently used to represent meanings such as "the governed part of the people,nation, or society." It has been established that the word ķara, one of thecomponents of this phrase, is not related to the color name "black" (kara) andis an independent word carrying the meanings of "people, nation, society."The semantic equivalents of ķara bodun/bodun ķara in different texts fromvarious periods and cultures, such as il kün/él kün/el gün, il kün bodun, ulusbodun, il bodun, él ulus/ulus él, kara ulus, ĥara él, el alem, and el oba, havebeen analyzed and illustrated with examples from the texts.The presence of these phrases, which carry the meanings of "people, nation,society," in different textual environments highlights the preference for usingphrases over single words to convey these meanings. This study examinesexamples from texts belonging to the periods of Old Uighur Turkish,Karakhanid Turkish, Historical Kipchak Turkish (Codex Cumanicus andGregorian Environment Kipchak Turkish Texts), Eastern Turkish, HistoricalAzerbaijan Turkish, Turkey Turkish, and Azerbaijan Turkish. In the historicalperiods of the Turkish language, phrases with similar semantic value andconstructed in a comparable manner have been used.