Müze-i Hümâyûn ve Teşkilat
Imperial Museum And Its Organization

Osmanlı Devleti’nin imparatorluk müzesi, Topkapı Sarayı’nın 
bahçesinde kurulan Müze-i Hümâyûn’dur. İmparatorluğun her bölgesinde
çeşitli sebeplerle ortaya çıkan eski eserlerin layık oldukları şekilde teşhir
edileceği bir mekânın eksikliği, müzenin tesisini zorunlu hale getirmiştir.
Müzecilik bilimsel bir alan olarak kabul edildiğinden, Müze-i Hümâyûn
Maarif Nezareti’ne bağlı bir alt kurum olarak devlet teşkilatı içinde yerini
alırken, gerekli görülürse yenileri eklenmek üzere, kuruluş aşamasında altı
bölüme ayrılmıştır. Bölümlerin ilki Yunan ve Roma medeniyetinin, ikincisi
Asur, Keldanî, Mısır, Fenike, Hamirî ve Arap kavimlerinin ürettiği eski
eserlerdir. Üçüncü bölüm İslam Sanatı, dördüncü bölüm Nümizmatik,
beşinci bölüm Tabiat Tarihi, altıncı bölüm ihtisas kütüphanesidir. Müze-i
Hümâyûn kısa zamanda çok kıymetli koleksiyonlara sahip olmuşsa da ihtisas
sahibi personeli yoktu. Bu yüzden ilk müze müdürleri, envanter ve katalog
yapan görevlileri, birkaç yıllık sözleşmelerle istihdam edilen Avrupalı
uzmanlardan oluşmuştur. Her geçen gün artan kazılar, kazılardan çıkan
eserlerle zenginleşen müze koleksiyonuna ait eserlerin envanterinin
yapılarak kataloglarının hazırlanmasının yanı sıra, müzenin iç işleyişi ve
personelle ilgili işlemlerinin takibi de gerekliydi. Dahili işler yabancı
müdürlerle yapılamadığından idare ikiye ayrılmıştı. Ardından müze
müdürünün de Osmanlı vatandaşlarından biri olması tercih edilerek,
Osman Hamdi Bey müze müdürü olarak atanmıştır.
Bu çalışmanın amacı Müze-i Hümâyûn’un ilk teşkilat yapısını ortaya
çıkarmaktır. Bunun yanında, kuruluş döneminde kimlerin hangi unvanlarla
çalıştığı tespit edilerek, değişik tarihler için oluşturulan tablolarda isim ve
unvanlarına yer verilmesine gayret edilmiştir. Kuruluş döneminde müzede
görev yapan personel ile bugün müzelerde görev yapan personelin yetki ve
sorumlulukları karşılaştırılarak, kuruluşundan bugüne müzeciliğin geldiği
nokta tartışılmıştır.

The imperial museum of the Ottoman Empire was the Müze-i Hümâyûn,established in the garden of Topkapı Palace. The lack of a place where theancient artifacts that emerged for various reasons in every region of the empirecould be displayed in the manner they deserved made the establishment of themuseum a necessity. Since museology was considered a scientific field, theimperial museum took its place within the state organization as a subinstitution under the Ministry of Education and was divided into sixdepartments during its establishment, with new ones to be added if deemednecessary. The first section is devoted to Greek and Roman civilization, andthe second to the antiquities produced by Assyrian, Chaldean, Egyptian,Phoenician, Hamyrian, and Arab tribes. The third section is Islamic Art, thefourth is Numismatics, the fifth is Natural History, and the sixth is aspecialized library. The third section was dedicated to Islamic art, the fourth tonumismatics, the fifth to natural history, and the sixth to specialized libraries.Even though the museum had very valuable collections in a short time, itlacked specialized staff. Although the museum acquired valuable collections ina short period of time, it lacked specialized staff. Therefore, the first museumdirectors, inventors, and catalogers were European experts employed on multiyear contracts. For this reason, the first museum directors, inventors, andcatalogers were European experts employed on contracts lasting several years.In addition to preparing inventories and catalogs of the museum's artifacts,which were enriched by the increasing number of excavations and the artifactsrecovered from them, it was necessary to follow the museum's internalfunctioning and personnel procedures. Since internal affairs could not behandled by foreign directors, the administration was divided into two.Afterwards, Osman Hamdi Bey was appointed as the director of the museum,preferring that the museum director be an Ottoman citizen.The aim of this study is to reveal the first organizational structure of theImperial Museum. In addition, an effort has been made to determine whoworked with which titles during the establishment period and to include theirnames and titles in the tables created for different dates. By comparing theauthorities and responsibilities of the personnel working in the museum duringthe establishment period with the personnel working in museums today, thepoint that museology has reached since its establishment has been discussed.