“GAZI MUSTAFA KEMAL ATATURK AND TURKISH ART HISTORY: PORTABLE CULTURAL OBJECTS (ANTIQUITIES)”
GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK VE TÜRK SANATI TARİHİ: TAŞINABİLİR KÜLTÜR OBJELERİ-ANTİKALAR

Atatürk’ün Türk sanatı tarihine, müzelere ve taşınmaz eski eserlere yönelik
ilgisi ile alakalı bugüne kadar pek çok yayın yapılmıştır. Ancak kendisinin
taşınabilir eski kültür objeleri (antikalar) ile ilişkisine dair bir yayın
bulunmamaktadır. 19. yüzyıldan itibaren Osmanlı toplumunda dekorasyonun
bir unsuru olarak başlayan antika toplama merakı Cumhuriyet döneminde
“koleksiyonerliğe” dönüşmüştür. Osmanlı Devleti’nin yayımladığı eski eser
nizamnameleri ile yurtdışına eski eser çıkarılmasını önleme çabasına rağmen,
sürekli savaşların yaşandığı 1912-1922 yılları arasında Türk el sanatlarının
özelliklerinin tespit edilmesinde en önemli görevi üstlenecek taşınabilir Türk
kültür objelerinin yurtdışına çıkarılmasının önüne geçilememiştir. Böyle bir
dönemde Türkiye’de siyasi anlamda önemli bir dönüşümü gerçekleştiren Gazi
Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı yıllarında, dönem anlayışına
uygun bir biçimde “antika” olarak kabul edilebilecek, en az 100 yıl öncesinde
imal edilmiş taşınabilir Türk kültür objeleri ile olan ilişkisi bu makalenin
temelini oluşturmaktadır. Gazi’nin yaşadığı mekânlarda bulunan tarihi
eserler, bu eserlere bakış açısı ve sahip olduğu antikaların hususiyetlerinin
incelendiği bu çalışma ile yeni tespitler ve yeniden değerlendirmeler yapılmış
olup, araştırmanın temel kaynaklarını Cumhurbaşkanlığı Arşivi’nden temin
edilen ve ilk kez yayınlanan belgeler ile dönemin günlük gazeteleri ve araştırma
eserleri oluşturmaktadır.

There have been various publications on Atatürk's interest in the history of Turkishart, museums and old buildings. However, there is no publication on his relationshipwith portable old cultural objects (antiques). The interest in collecting antiques as apart of decoration in Ottoman society started in the 19th century. In the Republicof Turkey, this turned into "collecting". Despite the efforts of the Ottoman Empireto prevent the export of antiquities abroad with the antiquities laws adopted by theOttoman Empire, the export of ancient Turkish artifacts abroad could not beprevented, especially between 1912 and 1922, when there were constant wars in theOttoman geography. This situation caused the loss of these artifacts, which wouldplay the most important role in revealing the characteristics of Turkish handicrafts.In such a period, the relationship of President Gazi Mustafa Kemal Atatürk, whorealized an important political transformation in Turkey, with portable Turkishcultural objects manufactured at least 100 years ago, which can be considered as"antiques" in accordance with the understanding of the period, forms the basis ofthis article. In the first fifteen years of the Republic, examples of antique collectingby political figures and people of various professions who held positions in societyare given. Tahsin Öz, who was the director of the Topkapı Palace Museum between1928 and 1953, says that it is understood that Atatürk felt a sense of peace amongTurkish works of art. However, although Atatürk had a deep interest in Turkishhistory, it is quite remarkable that he did not have an antique collection to incarnatethis interest. An examination of the probate records and museum artifacts revealsthat some antique pieces were used for decorative and utilitarian purposes in theÇankaya Mansion. Some of these antiques must have come as gifts, some of themmust have been transferred from former palaces, and a few must have beenpurchased from the market.Considering the political and economic opportunities he had, it is interesting thatPresident Atatürk was not a collector. He donated the antiques he received tomuseums. Thus, although he was an antiquities enthusiast, this interest should beevaluated in the sense that he wanted the public to learn Turkish history withmaterial evidence rather than being a collector satisfying his personal tastes. Thisstudy, which examines Ataturk's perspective on antiquities and the characteristicsof the antiques he owned, includes new findings and re-evaluations. The mainsources of the article are documents obtained from the Presidential Archives andpublished for the first time, daily newspapers of the period and research works.