“AN OTTOMAN CITY IN THE NORTH: IZMAEL (1739-1768)”
KUZEYDE BİR OSMANLI ŞEHRİ: İSMAİL GEÇİDİ (1739-1768)*

İsmail Geçidi ve çevresi II. Bâyezid döneminde Osmanlı idaresi altına girmiştir.
1540’lı yıllarda küçük bir köy olarak tarih sahnesine çıkan İsmail, 1589 yılında
Darüssaade Ağası Mehmed Ağa’ya temlik edilmiştir. Mehmed Ağa’nın ölümünden
kısa bir süre önce İsmail Geçidi’ni vakfa dönüştürmesi ve beraberinde vakfa tanınan
ayrıcalıklar sayesinde yeni bir şehir doğmuş ve kısa sürede ciddi bir ekonomik
gelişmeye sahne olarak Müslüman, Hristiyan ve Yahudilerin ikamet ettiği Doğu
Avrupa’daki önemli Osmanlı yerleşimlerinden biri haline gelmişti. 18. yüzyılda
İsmail’de üç bin cizye veren gayrimüslim tebaa ikamet etmekteydi. Şehrin
Müslüman ahalisi, Türkmenler, Lazlar, Çıtaklar ve Tatarlardan müteşekkildi.
17. yüzyılın ilk yıllarında başlayan Tatar göçlerine paralel olarak hem İsmail
hem de Bucak çevresinde zirai üretim büyük oranda artmıştır. Bunun doğal neticesi
olarak İsmail hem üretimiyle hem de liman özelliği ile İstanbul’un iaşesinde büyük
rol oynamıştır. Şehrin ekonomik hayatında tarım dışında hayvancılık, mum
imalatı, balıkçılık ve köle ticareti önemli yer tutmaktaydı. Vakıf statüsü nedeniyle
İsmail Geçidi’nin yönetimi diğer Osmanlı kazalarından farklılaşmış şehir merkezi
Darüssaade ağaları tarafından atanan mütevelliler ve Kadı tarafından yönetilirken
şehrin taşrasında ikamet eden Tatarlar, Kırım Hanları’nın bölgedeki temsilcileri
olan Yalı ağaları ya da Bucak Seraskerleri tarafından idare edilmişlerdir. 18.
yüzyılda şehrin toplumsal hayatında yaşanan başlıca sıkıntılar alacak-verecek
davaları, miras sorunları, vasilik problemleri, cinayet, hırsızlık ve görevini
suiistimal eden yöneticilerin baskıları olmuştur. Sistemli bir devlet politikası
neticesinde kurulan İsmail Geçidi Osmanlı Devleti’nin Doğu Avrupa’daki
mirasının en somut göstergelerinden biridir.

Izmael and its vicinity came under the rule of Ottoman’s in the reign of Bayezid II.Izmael came into the scene of history as a small village and given as demesne to theAgha of Darussade Mehmed in the year of 1589. Mehmed Agha shortly before hisdeath transformed Izmael into a pious foundation. With this status special privilegesgranted, and a new city was born. The city lived serious economic growth andbecame one of the important Ottoman settlements in the Eastern Europe whereMuslims, Christians and Jews resided. In the 18th century 3000 jizya tax-payingnon-muslim were ling in the Izmael. Mulim populatin composed of Lazes, Chytaks,Turkomans and Tatars. In the countryside of Izmael density of Tatar populationattracted attention from the beginning. In paralel with the migration of Tatars fromthe beginning of 16th century agricultural production substantially increased bothin Izmael and Budjak. As natural consequence of this Izmael played important rolein the subsistence of İstanbul as a port and production site. Apart from agriculture,animal husbandry, candle manufacturing, fishing and slave trade played importantrole in the economic life of the city. Because of its vakf status Izmael hasdifferentiated from the other Ottoman districts. While the city is governed by atrustee’s assigned by the Darüssade Aghas with the kadi the Tatar population thatlived in the countryside were governed by the representatives of the Crimean Khancalled yalı agası or the serasker of Budjak. Main problems encountered in the socialof Izmael were credit and debt problems, inheritance, wardship, murder, robbery andthe oppressions of corrupted administers.