THE Mİ‘YÂRS (CRITERIA) IN THE HISTORY OF ISLAMIC MYSTICISM AND THE Mİ‘YÂR OF SUFI ŞEYH SA‘BÂN-I VELÎ
Tasavvuf Tarihinde Mi‘Yârlar Ve Şa‘Bân-I Velî'nin Mi‘Yârı

ÖZET

Tarîkatler döneminde sûfîlerin zikir, kıyâfet, âdâb vb. tarîkat erkanı hakkında, Hz. Peygamber'in sünnetinden herhangi bir davranışı kriter, ölçüt hâline getirmelerine tasavvuf terminolojisinde “mi‘yâr” adı verilir. Bu mi‘yârların bazıları olduğu gibi korunmuş, bazıları yeni anlamlar yüklenerek yaşatılmaya çalışılmış, bazıları ise zaman içinde tamamen kaybolmuştur.

Bu çalışmada, öncelikle ve ana hatlarıyla mi‘yâr yazarları hakkında bilgi verilmiştir. Bu genel girişten sonda çalışmanın asıl konusunu oluş-turan Halvetiyye-i Şabâniyye ekolünün müessisi Pîr Şa‘bân-ı Velî'nin mi‘yârı üzerinde durulmuş, eserin oluşumu ve yazılma safhaları incelen-miş, mi‘yârın Şa‘bân-ı Velî'den hemen sonra tahta geçen Karabaş-ı Velî tarafından şerh edilen şekli ile bu şerhin yine aynı ekole mensup Nureddin Efendi tarafından tercüme edilen şerhli nüshaları hem nüsha özellikleri, hem de içerik bakımından değerlendirilmiştir.

Muhtasar bir araştırma olmasına rağmen bu çalışma, tasavvuf ve ede-biyat tarihi araştırmaları bakımından mi‘yârların önemli bir tür olduğu sonucuna varmamızı sağlamıştır.

In sufi terminology, “mi‘yâr” meant the criteria of behaviors based on the Sunnah of the Prophet. In the course of time, some of these criteria were protected as they were or survived with newer meanings or disappeared comletely. This article provides information about the writers of “mi‘yâr”, then concentrates on the mi‘yâr of Shaykh Sha‘bân-ı Velî, the founder of Sha'bâniyye order. This article further goes on to study the writing process of this “mi‘yâr”. A commentary (sharh) was written to it by Karabaş-ı Velî. Later, it was translated by Nureddin Efendi who belonged to the same order. While studying these texts, we came to conclusion that mi‘yâr was a significant genre regarding the history of literature and sufi thought. Keywords: Sufism, Order, Mi‘yâr, Âdâb-ı tarîkat, Şa‘bân-ı Velî, Şa‘bâniyye, Karabaş-ı Velî.