SOVEREIGNTY RELATED CONCEPTS IN ANCIENT TURKIC AND INDIAN CULTURES
ESKİ TÜRK VE HİNT KÜLTÜRLERİNDE HÜKÜMRANLIKLA İLGİLİ MEFHUMLAR

Bir çok kadim milletin kültürlerinde monarşik devlet yönetimi ve hükümranlıkla
ilgili mefhumlar benzerlik göstermektedir. Ancak Hint
kültürü ve onun mirasçısı olan Budizm’de hükümranlığa dair başlıca eserler
ile Kral Aşoka’nın yazıtları; Türk yazıtları ve Kutadgu Bilig ile
karşılaştırıldığında bu kültürlerde dikkate değer benzerlikler olduğu tespit
edilebilmektedir. Bu mefhumlar arasında Hint kültüründe “dinî öğreti”
veya “kanun” başta olmak üzere bir çok farklı anlam ifade eden dharma,
Türk kültüründe devlet yönetiminin esaslarından en önemlisini teşkil eden
“töre” ile bazı yönlerden örtüşmektedir. Öte yandan iki kültürde millî şuur
ve devlet yönetiminde dinin rolü açısından önemli farklılıklar mevcuttur.
Hükümdarın ortaya çıkışı, toplum içindeki yeri, görev ve nitelikleri, ilahî
menşeli oluşu gibi bazı mefhumlar bir çok benzerlik taşıdığı kadar, önemli
farklılıklar da arz etmektedir. Keza Türklerde, cihan hâkimiyeti mefkûresi
olarak ifade edilen yeryüzünü yönetme ideali ile birlikte gelen dünya
hükümdarlığı mefhumu, Hint kültüründe ve özellikle Budizm’de
“çakravartin” anlayışı ile pek çok açıdan benzeşmektedir. Hükümranlıkla
ilgili bu mefhumlara ilişkin önemli semboller tekerlek, güneş, ay, arslan olup
bahsedilen eserlerde sembollerin kökenine ve anlamına ilişkin benzer
açıklamaların yer alması da oldukça çarpıcıdır.

There are a lot of similarities regarding monarchical state administration andsovereignty among several ancient peoples’ cultures. But the similarities of somerelated concepts and symbols between ancient Turkic and Indian cultures are verystriking when we compare the principal works related to sovereignty in Buddhismand Indian culture, the inscriptions of King Asoka with Turkic inscriptions andKutadgu Bilig. Among them, dharma which means “religious doctrine” and “law”mainly but holds multiple other meanings mach up to some extend with töre, themost important principle of state administration in Turks’ culture. However, thereare important differences in terms of the role of religion within state administrationand national consciousness. The first appearance of the sovereign, his place and roleswithin the society, his personal qualifictions and his divine origin also shows manysimilarities besides serious differences. Finally, world sovereignty concept amongTurks, expressed as “Turk’s world sovereignty ideal” resembles the chakravartinconcept in Indian culture and Buddhism. Important symbols regarding sovereigntyrelated concepts are wheel, sun, moon and lion while the explanation of theoriginand meaning of these symbols within the mentioned sources also show strikingsimilarities.