Lozan Barış Görüşmeleri Sürecinde Kritik Bir Diplomasi Örneği: İZMİR LİMANI MESELESİ
A CRITICAL SAMPLE OF DIPLOMACY IN THE PROCESS OF LAUSANNE PEACE TALKS: THE ISSUE OF IZMIR PORT

Ä°zmir coÄŸrafî ve stratejik konumu nedeniyle daima önemli bir merkez olmuÅŸtur.
Nitekim Türk Ä°stiklâl Harbi’nin zaferle sonuçlanmasıyla, Ä°zmir
yeniden ön plana çıkmıştı. B.M.M. tarafından, 15 Mayıs 1919 tarihinden
bu yana Ä°zmir Limanı’nda bulunan yabancı savaÅŸ gemileriyle ilgili olarak
bazı ÅŸartlar koÅŸulması gerginliÄŸe yol açmış, olası bir savaÅŸ diplomatik giriÅŸimlerle
bertaraf edilmiÅŸti. B.M.M.’nin Ä°stanbul temsilcisi Adnan (Adıvar) Bey,
bu süreçte kritik bir rol üstlenmiÅŸti. Ä°tilaf Devletleri bu esnada Mondros
Mütarekesi hükümlerinin geçerli olduÄŸunu iddia ederken, B.M.M. bunu
reddediyordu. Bu arada, Lozan’da Ä°smet PaÅŸa Türk tarafının olmazsa olmazları
konusunda ödün vermeyince görüÅŸmelere ara verilmiÅŸti (4 Åžubat
1923). Bunun üzerine B.M.M. Hükümeti, Ä°zmir Limanı’nda hücum gücü
1000 tondan fazla olan yabancı savaş gemilerine izin verilmeyeceğini, aksi
takdirde bunu savaş sebebi sayacağını duyurdu. Her iki tarafta da savaş
rüzgârları esiyordu. Ancak son tahlilde taraflar, iÅŸleri tamamen içinden çıkılmaz
hale getirebilecek bir savaşı göze alamadı. Gerçekte, Mudanya Mütarekesi
esaslarına dayanan Türk Hükümeti’nin almış olduÄŸu önlemler meÅŸru
idi. Ä°tilaf Devletleri’nin, Mondros Mütarekesi çerçevesindeki mesnetsiz ısrarları
yeni ve bağımsız Türk Devleti’ni kabullenemediklerini gösteriyordu.
Nihayet Türk tarafını temsil eden Ä°smet PaÅŸa ve Adnan Bey’in soÄŸukkanlı
yaklaşımları, uzlaÅŸma siyasetini ön plana çıkardı. Tansiyon giderek düÅŸtü.
“Anadolu’ya açılan kapı” olarak da nitelendirilen Ä°zmir’in stratejik önemi bir
kez daha anlaşıldı.

Izmir has always been an important center because of its geographical andstrategical location. Izmir came to the fore one more time when the IndepenceWar resulted in victory (1922). In the process of Lausanne Peace Talks the issueof foreign warships in Izmir Port consisted one of the source of tension. A possiblewar was prevented by diplomatic intiatives. Adnan (Adıvar) Bey who wasIstanbul representative of B.M.M., played a critical role in this process. WhenAllied Powers claimed the provisions of Armistice of Mudros were valid,B.M.M. refused it. In the meantime, Ä°smet Pasha didn’t compromise theposition of Turkish side in Lausanne; therefore, negotiations were suspended (4February 1923). B.M.M. declared that the warships greater than 1000 ton werenot allowed to enter to Izmir Port, otherwise it’s considered an act of war. Thewinds of war were blowing on both sides. However, parties could not afford anintractable war. Turkey claimed that her position was legitimate according to theprinciples of Mudanya Armistice while Allied Powers unwilling to accept theestablishment of an independent Turkish state. Finally, cold-headed approachesof Ä°smet Pasha and Adnan Bey brought a reconciliation; their efforts reduced thetension gradually. Izmir, a gateway to Anatolia, has proved once again itsstrategical importance.