HAYÂL’DEKİ KÜÇÜK KOMEDİLER
SHORT COMEDIES IN HAYÂL

Hayâl adını taşıyan mizah gazetesi, 1870’li yılların uzun soluklu yayınlarındandır.
Teodor Kasap tarafından yayımlanan bu gazetede dönemin sosyal,
siyasî ve kültürel hayatına dair pek çok yazı yer alır. Bunlar arasında, küçük
komediler de bulunmaktadır. Hayâl, komediyi bir araç olarak kullanarak
dönem hayatına dair eleştirilerde bulunmuş ve mesajlar vermiştir. Çeşitli
konularda eleştirilerin yapıldığı bu piyesler tiyatro edebiyatına katkısından çok,
işledikleri konular bakımından önemlidir. Pek acemice yazılmış olan küçük
komedilerde; Balkanlar’daki isyanlardan, İstanbul’un su sorununa; dönemin
gazetecilik anlayışından, 1870’lerin tiyatro edebiyatına kadar geniş bir
yelpazeye yayılan konular işlenmiştir. Yazımızda ilk inceleyeceğimiz komedi,
piyes yazma konusunu işleyen Heves ve Arzu olacaktır. Bu piyesi tanıtmaya
başlamadan evvel, onunla konu bakımından bütünlük gösteren Geçen Cuma
Gecesi Hacivat’la Karagöz Gedikpaşa Tiyatrosu’nda Bir Locada başlıklı
muhavereyifasılı değerlendireceğiz. Bu değerlendirmenin ardından da 1870’li
yıllarda gazetelerde görülen modern tiyatro- geleneksel tiyatro tartışmalarından
kısaca bahsedeceğiz. İkinci piyes olan Terkos Gölü’nde ise bu gölden içme suyu
sağlama çalışmaları ile alay edilmiştir. Gazetecilik komedyasında, Avrupa’dan
alınan hazır haberlerin tercüme edilerek ilave şeklinde yayınlanması
hicvedilmiştir. Bir Ceviz Ağacının Altında isimli oyun ise Rusya ve Avrupa
devletlerinin Osmanlı üzerindeki çıkarları hakkındadır. Hersek İsyanı
sırasında hiçbir müdahalede bulunmayan Avusturya başbakanı Andrassy’nin
şahıslar arasında yer aldığı bir başka piyes ise Evdeki Hesap Çarşıya
Uymadı’dır. Diğer oyunların adları ise şu şekildedir: İşkil Oyunu, Ders
Oyunu, Ehle Mahalle ve Vatanperverler. Amacımız, bu küçük komedileri
tanıtmak ve kısa değerlendirmeler yapmaktır. Değerlendirmeleri yaparken,
komedilerden alıntılar yaparak konuyu ele almaya çalışacağız.

Hayâl ,which was a long –termed humour newspaper, was published in 1870s andowned by Teodor Kasap. The newspaper, has a great deal of articles aboutsocial,cultural and political life of that era. Among these, there are short comedies.Hayâl used comedy for giving messages and criticising the life of that era. These playsdon’t have much literary value and are more significant in terms of the topics whichthey processed. These plays were written in a very amateur way. Furthermore theseshort comedies have various and interesting topics. For instance; lack of water inIstanbul, insurrections in Balkans, understanding of journalism, drama in 1870s etc.The first comedy that is going to be examined in this article is Heves ve Arzu and it isabout writing a play. Before introduceing this play, a play named: Geçen CumaGecesi Hacivat’la Karagöz Gedikpaşa Tiyatrosu’nda Bir Locada, will be evaluated.After this evaluation, we will give information about modern- traditional theatredebates which took place in newspapaer in 1870s. Terkos Gölü, which is the secondplay, includes a great deal of mockeries about supplying potable water from LakeTerkos. In Gazetecilik comedy, translating ready European news and publishingthem is criticised. The play names: Bir Ceviz Ağacının Altında is about the profits ofRussia and European countries on Ottoman Empire. Evdeki Hesap Çarşıya Uymadıis another play and one of its characters is the prime minister of Austria. He is criticiseddue to his indifference to riot of Hersek. Names of the other plays are: İşkil Oyunu,Ders Oyunu, Ehle Mahalle and Vatanperverler. Goal of this article is introducingthese short comedies and evaluating. Also we will quote from these comedies while weare evaluation.