XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Basra Gümrüğü
Basra Customs in The Second Half of The 19th Century

ÖZET

Basra Gümrüğü'ne ait olan “maliye varidat defterleri”, bölgenin iktisadi ve ticari yapısı hakkında önemli bilgiler vermektedir. Defterlerdeki bilgilere göre; 1860-1861 döneminde Basra limanı yoğun bir ticari trafiğe sahip olmuştur. Basra Körfezi ve Basra mülhakatının dışındaki Hindistan, Yemen ve Amerika gibi ülkelerle de ticari münasebet kurulmuştur. Bu ticari trafikte faaliyet gösteren gemilerin büyük kısmı (%91.5) Osmanlı bayrağı taşımaktaydı. Dolayısıyla bu dönemde, Osmanlı Devleti'nin bölgedeki siyasi ve ticari hakimiyeti oldukça güçlüydü. Mevcut ticarette en fazla taşınan emtiâ türleri ise; hurma, şahi kumaş, tahıl türleri ve karışık mallardan ibaretti. Osmalı Devleti'nin siyasî ve iktisadî tarihinin yazılmasında temel başvuru kaynaklarından biri olan Basra gümrük defterlerinde bu döneme ait; 66 şehir, bölge ve ülke ismi geçmektedir.

“Maliye Varidat Defterleri” concerning Basra Customs, informs about the economic and commercial structures of the region. According to the registers in the period of 1860-1861, Basra Gulf had a dense commercial traffic. Commercial connections were set up with the countries in and out of the Basra Gulf such as India, Yemen, and America. Ships in the commercial traffic kept Ottoman flag, on a large scale (%91.5). During this period therefore, in this region, commercial and political sovereignity of Ottoman State, was fairly powerful. In this trade, the most transported goods were date, şahi cloth, cereals, and other goods. There are sixty six city, region and country names in the Basra Customs’ registers. These registers are very crucial when someone writes about economic and political history of the Ottoman State. Keywords: Basra, Basra Gulf, Basra Customs, Maliye Varidat Defterleri (customs registers).