OSMANLI DEVLETİ’NİN RUSYA’DA ELÇİLİK AÇMASI (1856) VE ELÇİ YUSUF RIZA BEY’İN FAALİYETLERİ
ESTABLISHING AN OTTOMAN EMBASSY OFFICE IN RUSSIA (1856) AND ACTIVITES OF AMBASSADOR YUSUF RIZA BEY

Bu makale ile, Osmanlı Devleti’nin Rusya’da daimi elçilik açması ele alınmış
ve konu Osmanlı ArÅŸiv belgelerine dayanılarak aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Burada dikkat çeken husus Osmanlı Devleti’nin bu ülkede daimi elçilik açmayı
XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar (1856) geciktirmesidir. Aslında Osmanlı
Devleti’nin Rusya’da elçilik açma teÅŸebbüsü Avrupa’da daimi elçilikler açmaya
baÅŸladığı yıllarda (1793 vd.) düÅŸünülmüÅŸ, fakat bu gerçekleÅŸtirilememiÅŸtir.
Daha sonra burada elçilik açılmasına Çar II. Aleksandr’ın taç giyme töreni
vesile teÅŸkil etmiÅŸtir. Bu törene Osmanlı Devleti’ni temsilen “Geçici Fevkalade
Sefir” unvanıyla Mehmed PaÅŸa baÅŸkanlığında bir hayet gönderilmiÅŸtir. Ayrıca
Mehmed PaÅŸa’ya Moskova’daki merasimde Devleti’nin ÅŸanına uygun bir
ÅŸekilde gitmesi gerektiÄŸi hatırlatılmış ve Petersburg’da da daimi elçilik açılması
için de gerekli hazırlıkları yapması istenmiÅŸtir. Odesa üzerinden Moskova’ya
ulaşan Osmanlı heyeti Fransız heyetininkiyle eşdeğer bir araba ve donanımla
törene katılmıştır. Taç giyme töreninin sonuna doÄŸru Rus Dış Ä°ÅŸleri Bakanı
Gorçakov Mehmed PaÅŸa’dan Petersburg’da daimi elçilik açılacağını iÅŸitmiÅŸ ve
bu geliÅŸmeden çok memnun olmuÅŸtur. Ardından Çar II. Aleksandr Osmanlı
Devleti’nin Petersburg’da daimi elçilik açacağını öÄŸrenmiÅŸ ve Osmanlı heyetine
veda etmeyerek Petersburg’da görüÅŸmeyi temenni ettiÄŸini bildirmiÅŸtir. Daha
sonra Petersburg’da tutulan hanede bir sefarethane için gerekli olan her ÅŸeyin
teminine çalışılmıştır. Verilen görevi baÅŸarıyla tamamlayan Mehmed PaÅŸa’nın
yerine Maslahatgüzar olarak Server Efendi kalmıştır, fakat bir süre sonra Server
Efendi’nin Ä°stanbul’a dönmesi üzerine, daha önce Atina elçiliÄŸi yapmış olan
Yusuf Rıza Bey Petersburg’a Orta Elçi olarak atanmıştır. Ä°stanbul’dan Viyana’ya
oradan da Petersburg’a geçen Yusuf Rıza Bey, daha sonra Çar ile
görüÅŸmüÅŸ ve Çar görüÅŸme esnasında hem memnuniyetini hem de bir sitemini
dile getirmiÅŸtir. Yusuf Rıza Bey ise yaptığı konuÅŸma ile Çar’ın mennuniyetini
kazanmıştır. Petersburg’da kaldığı dönemde çeÅŸitli konularla ilgili Ä°stanbul’a
bilgi aktaran Yusuf Rıza Bey’in görevi, Osmanlı Devleti’nin Petersburg’un da
aralarında bulunduÄŸu bazı elçiliklerde tasarrufa gitmesi üzerine 1858 yılında
sona ermiÅŸ ve Petersburg elçiliÄŸi de Maslahatgüzarlığa dönüÅŸtürülmüÅŸtür.

This article focuses on the establishment of a permanent embassy in Russia by theOttoman Empire, based on information revealed by the Ottoman archivaldocuments. It is significant that the Ottoman Empire waited until the second half ofthe nineteenth century (1856) to open a permanent embassy in Russia. In fact, theOttoman Empire had thought about opening an embassy in Russia in the periodwhen permanent embassies were established in Europe; however, this had not beenactualized. Later, the coronation of Alexander II became an opportunity to start thisprocess. A committee led by Mehmed Pasha as the “temporary envoy extraordinary”was appointed to attend the ceremony. Moreover, Mehmed Pasha had beenreminded to attend the ceremony in a manner that suits the majesty of the OttomanEmpire and also asked to initiate the necessary preparations to open the embassy inPetersburg. The committee traveled to Moscow via Odesa and attended the ceremonyin a coach and with equipment that were equal to those of the French committee.Towards the end of the coronation ceremony, the Russian Foreign Affairs MinisterGorchakov heard from Mehmed Pasha the news of the imminent establishment ofan embassy in Petersburg and was very pleased. Later, when Tsar Alexander IIheard about the Ottoman Embassy to be opened in Petersburg, he did not bidfarewell to the Ottoman committee. Instead, he declared that he wished to meet themin Petersburg. In a while, everything that was necessary for an embassy was providedfor a rented house in Petersburg. Mehmed Pasha, who had accomplished hismission, was replaced by Server Bey as the diplomatic agent. But, upon his return toIstanbul, Yusuf Rıza Bey, who had previously been the ambassador to Athens, wasappointed to Petersburg as envoy extraordinary. Yusuf Rıza Bey traveled fromIstanbul to first Vienna and then to Petersburg and met the Tsar, who expressedboth his happiness and reproach. Yusuf Rıza Bey, on the other hand, pleased theTsar by the talk that he made. The appointment of Yusuf Rıza Bey, who conveyedinformation to the Ottoman Empire on various issues during his time in Petersburg,came to an end when the Ottoman Empire decided to retrench various embassiesincluding the one in Petersburg in 1858. The embassy then was transformed into adiplomatic agency.