Hokandlı Ceditçi Aşurali Zohiri
Jadidist Ashurali Zohiri from Kokand

Özbekistan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte millî kimlik, millî
kültür, millî benlik, gelenek görenek gibi kavramlar gerçek anlamıyla hayat
bulmaya başlamış ve Özbek Türkçesinin her açıdan geliştirilmesi bir devlet
siyaseti hâlini almıştır. Aynı zamanda Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla
birlikte her alanda gelişme gösteren Türk Devletleri arasındaki ilişki de
artmaya başlamış, buna bağlı olarak da bir devlete çeşitli alanlarda hizmet
etmiş bilim insanlarının tanınması ve tanıtılması bir ihtiyaç hâline
gelmiÅŸtir.
Özbekistan’da millî uyanış devri olarak tarih sayfalarına giren 20.
yüzyılın ilk çeyreği, bu dönemde çeşitli faaliyetlerde bulunan vatanperver
bilim insanlarının millî ruhun uyanması, geliştirilmesi hususunda dile
verdikleri önemin açıkça görüldüğü dönemdir. Çünkü söz konusu dönemde
yaşayan Özbek aydınları, ana dilin bir milletin benliğinin ve kültürünün en
temel yapı taşlarından biri olduğunu anlamışlardır. Bu sebeple Ceditçilik
çatısı altında Özbek Türkçesinin gelişimi için çeşitli çalışmalara
başlamışlardır. Özellikle Özbek Türkçesinin edebî normlarını, Özbek
Türkçesine ait özellikleri belirlemek amacıyla çalışmalar yapmışlardır.
Türk Dünyasının en önemli yenilik hareketlerinden olan Ceditçilik
Hareketinin önemli vekillerinden birisi olan Aşurali Zohiri’nin siyasi
faaliyetlerinin yanı sıra dilbilim alanındaki çalışmaları da önemli yer tutar.
Zohiri, 1900’lü yılların başlarında matbaa, eğitim, dilbilim, eski edebiyat,
gazetecilik ve diğer kültürel sahalardaki çalışmalarıyla dikkat çekmiştir.
Bu çalışmada Cedit Hareketi liderlerinden olan Aşurali Zohiri’nin
sosyo-politik faaliyetleri, çeşitli alanlarda yapmış olduğu çalışmaları ve
Özbek milletinin özgürlüğü için vermiş olduğu mücadele incelenecektir.

With Uzbekistan gaining independence, concepts such as national identity,national culture, national self, tradition and customs began to come to life inabsolute terms and the development of Uzbek Turkish in every aspect becamea state policy. At the same time, with the dissolution of the Soviet Union, therelations between the Turkish States, which were developing in every field,began to increase. Accordingly, it became necessary to recognize and promotethe scholars who served a state in various fields.The first quarter of the 20th century, which entered the pages of history asthe period of national awakening in Uzbekistan, is the period in which theimportance given by patriotic scientists who carried out various activities inthis period to the awakening and development of the national spirit was seen.Because Uzbek intellectuals living in that period understood that the mothertongue was one of the most basic building blocks of a nation's identity andculture, for this reason, they started various studies for the development ofUzbek Turkish under the umbrella of Jadidism. They mainly carried outstudies to determine Uzbek Turkish's literary norms and characteristics.Ashurali Zohiri, one of the essential representatives of the Jadidism Movement,one of the most critical innovation movements of the Turkish World, has anecessary place in his studies in linguistics and his political activities. Zohiriattracted attention with his work in printing, education, linguistics, ancientliterature, journalism and other cultural fields in the early 1900s.In this study, the socio-political activities of Ashurali Zohiri, one of theleaders of the Jadid Movement, his work in various fields, and his struggle forthe freedom of the Uzbek nation will be examined.