ÂŞIĞIN AKIL OYUNU: ŞATHİYE
“LOVER’S MIND GAME: ŞATHIYE”

Şathiye şiir türüne ait örnekler genel itibariyle tasavvuf kurumu
içerisinde değerlendirilmiş ve bu kurumun dışına pek çıkılamamıştır. Bu
yorumun sebebi, elbette şairlerin tasavvuf kurumu içinde olmasından
kaynaklanabilir. Biz ise bu makalede izahın sadece tasavvuf kurumuyla
sınırlandırılmaması gerektiği, yüzyıllardır süren ve edebiyatımızda bir
gelenek haline gelen tekke-medrese, aşk-akıl ve âşık-sofu çatışmasının bir
tezahürü olarak bu şiir türünün değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmeye
çalışacağız. Medrese ve tekke ayrışmasının doğurduğu zıtlık zamanla bu iki
grubun savunularının da zıtlaşmasına sebep olur. Buna göre medrese aklı
temsil eder tekke ise aşkı. Medrese ilmi bilgiye sahip olmaktan, beslendiği
bürokrasi gücünden ve zaman zaman gördüğü devlet desteğinden dolayı
dine ve dini bilgiye ulaşma yolunun sahibi olarak kendini görür. Hatta bu
yolda bilgiyi yayma ve yorumlama hakkının sahibi olduğu düşüncesinden
dolayı tekke ile aralarında daima aktif bir alevlenme mevcuttur. Tekke ise
medresenin akıl ile bu kadar hareket etmesinden de yola çıkarak bu gruba
bir akıl oyunu tasarlar: Sathiye. Âlimlerin çoğu zaman “deli saçması
sözler” olarak ifade ettiği bu şiirler veya sözler aslında medresenin aklıyla
oynanan çok tehlikeli bir oyundur. Zira tekkeli şair medresenin belirlediği
ince çizgilerde tıpkı bir cambaz gibi oynar.

Examples of the Shathiya poetry genre have generally been evaluated within theinstitution of Sufism and have not been able to go outside this institution. Thereason for this interpretation may of course be due to the fact that poets are withinthe institution of Sufism. In this article, we will try to express that the explanationshould not be limited to the Sufi institution alone, and that this type of poetry shouldbe evaluated as a manifestation of the tekke-madrasah, love-mind and lover-sofuconflict that has been going on for centuries and has become a tradition in ourliterature. The contrast caused by the separation of madrasas and tekkes leads to thefact that the defenses of these two groups will also be contrasted over time.Accordingly, the madrasah represents the mind and the tekke represents love. Thereis always an active flare-up between them and the tekke because they have the rightto access religion and religious knowledge because of having scientific knowledge,the power of bureaucracy they are nurtured and the state support they receive fromtime to time, and even because they see only in themselves the right to disseminateand interpret knowledge in this way. The tekke, on the other hand, designs a mindgame for this group based on the fact that the madrasah moves so much with themind. These poems or sayings, which scholars often refer to as "crazy nonsense",are actually a very dangerous game played with the mind of the madrasah. Becausethe poet from the lodge plays like a “can-baz” in the fine lines determined by themadrasah.