SERVET-İ FÜNÛN DEVRİNDE EDEBÎ TENKİDİN YÖNTEMİNE DAİR TARTIŞMALAR
“ DISCUSSIONS ABOUT THE METHOD OF LITERARY CRITICISM IN THE PERIOD OF SERVET-İ FÜNÛN”

“Tenkit”, “seçme”, “ayırma” anlamındaki Arapça “nakd” kökünden
türer. Servet-i Fünûn devrinde Fransızca “critique” (edebiyat eleştirisi)
sözcüğünün karşılığı olarak kullanılır. Sanat eserlerinin belirli ölçütler
çerçevesinde değerlendirilmesi, iyi ve kötü yönlerinin birbirinden ayrılması
şeklinde tanımlanır. Servet-i Fünûn devri, tenkidin yeni bir yazınsal tür
hâline gelmesinde önemli bir aşamadır. Fransız edebî tenkidini takip eden
Servet-i Fünûncular tenkidin belirli bir yöntem ve estetik ölçütler dahilinde
yapılması için çaba sarfederler. Ferdinant Brunetiere, Sainte-Beuve,
Hippolyte Taine, Jules Lemâitre gibi Fransız tenkitçilerinin görüşlerini
açıklayarak tartışırlar. Böylece biyografik, romantik, izlenimci, evrimci,
bilimsel, toplumbilimsel tenkit yöntemlerini öğrenirler. Mehmet Rauf,
tenkidin Avrupa’daki gelişimini, Sainte-Beuve ve Hippolyte Taine’in
görüşlerini açıklar. Hüseyin Cahit, Taine’in tenkit hakkındaki görüşlerini
çeşitli eserlere tatbik eder. Ahmed Şuayb ise Taine’in toplumbilimsel
yaklaşımını eleştirir. Bu dönemde Taine’in etkisiyle edebiyatın toplumun
ifadesi olduğu görüşü ağırlık kazanır. Servet-i Fünûncular sanatçı, eser,
toplum arasındaki ilişkiye odaklanırlar. Tenkidin bir sanat olduğu, mutlak
kurallarının bulunmadığı, tek bir güzelden söz edilemeyeceği, güzele his ve
izlenimlerle ulaşılacağı görüşü öne çıkar. Ancak tenkit etrafındaki
tartışmalar Servet-i Fünûn tenkidinde yöntem birliği bulunmadığını, bu
konuda farklı görüşlerin öne sürüldüğünü, farklı tenkit pratiklerinin var
olduğunu gösterir. Bu farklı görüşler ve yönelişler Servet-i Fünûn
edebiyatının teorik ve estetik gelişimine, tenkidin bir edebî tür hâline
gelmesine katkı sağlar.

“Tenkit” derives from the Arabic root "nakd" meaning "to choose" or "to separate". Itis used as the equivalent of the French word “critique” (literary criticism) during theServet-i Fünûn period. It is defined as the evaluation of works of art within theframework of certain criteria and the separation of good and bad aspects from each other.The period of Servet-i Fünûn is an important stage for criticism to become a new literarygenre. The authors of Servet-i Fünûn, who followed the French literary criticism, madean effort to make the criticism within a certain method and aesthetic criteria. Theydiscuss by explaining the views of French critics such as Ferdinant Brunetiere, SainteBeuve, Hippolyte Taine, Jules Lemaître. Thus, they learn the methods of biographical,romantic, impressionist, evolutionist, scientific and sociological criticism. Mehmet Raufexplains the development of criticism in Europe and the views of Sainte-Beuve andHippolyte Taine. Hüseyin Cahit applies Taine's views on criticism to various works.Ahmed Şuayb criticizes Taine's sociological approach. In this period, with the influenceof Taine, the view that literature is the expression of society gains weight. The authors ofServet-i Fünûn focus on the relationship between artist, work and society. However,instead of Taine's sociological method based on observation, logic, and the laws of thenatural sciences, they adhere to the evaluation criteria of romantic and impressionistcriticism. In this period, the view that criticism is an art, that there are no absolute rules,that there is no single beauty, and that beauty can be reached through feelings andimpressions comes to the fore. However, the discussions within the framework ofcriticism show that there is no unity of method in the criticism of Servet-i Fünûn,different opinions are put forward on this issue, and there are different criticismpractices. These different views and orientations contribute to the theoretical andaesthetic development of Servet-i Fünûn literature and to make criticism a literary genre.