Eskişehir’deki Bir Hayratın Hikayesi: AK CAMİ VE MUALLİMHANESİ
THE STORY OF A CHARITABLE INSTITUTION IN ESKISEHIR AK CAMII AND THE PRIMARY SCHOOL

İstanbullu bir bürokrat olan İshak Efendi tarafından Eskişehir’de Karabaş Mahallesi’nde cami ile sıbyan mektebi yaptırılmış, hayratın hizmetlerini sürdürebilmesi için vakıf eserlerle beraber inşa ettirilen hamam ve babası Hacı Mustafa Efendi’nin vakfına ait bazı gayrimenkuller bağışlanmıştır.

1729 yılı sonlarında tescil ettirilen vakfiye ile faaliyete geçen vakıf Hacı Mustafa Efendi Vakfı’na bağlı olarak anılmış, baba-oğlun tüm vakıfları Harameyn vakıflarından sayılmıştır. Fazla akarı bulunmayan küçük bir işletme durumunda olan İshak Efendi/Ak Cami Vakfı İstanbul’da yaşayan mütevelliler adına yerli halktan bir vekil aracılığıyla yönetilmiş, hayratın ve akarâtın her türlü işiyle bu şahıs ilgilenmiştir. Yine de toplum yararına dini ve hayri hizmetleri sonsuza dek yerine getirmek gayesiyle kurulan vakıf benzerleri gibi türlü zarara uğramıştır. Hem vakıf eserler hem de gayrimenkuller zamanla harap olduğu gibi başka şahıslar tarafından müdahalelere de maruz kalmıştır. Bazen mütevelliler bazen de halk tarafından bu sorunlara çözüm aranmış, vakfın faaliyetlerinin devamı amaçlanmıştır.

Ishak Efendi, a bureaucrat of İstanbul, is known to have a mosque and a primary schoolconstructed as waqf institution in the Karabaş quarter of Eskişehir. These buildings of charity,to serve the desired ends, were further complemented by a bath and some estates of IshakEfendi’s father Hacı Mustafa Efendi’s waqf. The waqf of İshak Efendi, officially initiated bythe statutes of late 1729’s, has been mentioned as part of the Mustafa Efendi Waqf and all theassets of both waqfs were involved in “harameyn waqfs”. With its limited assets, the IshakEfendi (Ak Camii) waqf was administered by a local deputy acting in the name of trusteesliving in İstanbul, who was responsible for all kinds of charity and endowments. Aiming toserve the religious and social needs of the society, like many of its predecessors, has been subjectto various losses. Both the buildings of the waqf and its non-movable properties either wentgradually into ruin or were exposed to the intervention of third parties. The trustees and thepeople around often attempted to prevent such acts of intervention and tried to assure thecontinuity of the activities of waqf.