III. SELİM DEVRİ’NDE MERKEZÎ YAPININ VE RUMELİ’NİN YENİDEN ORGANİZASYONUNA DAİR BİR LAYİHA
A MEMORANDUM ON RE-ORGANIZATION OF CENTRAL STRUCTURE AND RUMELIA DURING THE REIGN OF SELİM III

Sorun odaklı kaleme alındıkları ve kendi içerisinde belli çözümler sunduklarından dolayı
dönemin zihniyetini ifşa eden metinler olarak karşımıza çıkan Layihalar, yazılma amaçları
doğrultusunda belli sorunları ortaya koyup bunlara yönelik çözümler içerirler. Bu özellikleri ile
kaleme alındıkları dönemin doğru bir okumasını yapabilmek adına tarihçiler için önemleri
yadsınamaz bir gerçektir. Osmanlı Devleti’nde Sultan III. Selim dönemi bu tür eserlere çok
rastladığımız bir süreçtir. Çalışmaya konu olan layiha da bizzat III. Selim’in devleti zora
sokan Dağlı isyanının çözümü hakkında tedbirleri içeren layihalar kaleme alınması isteği
üzerine telif edilmiştir. Nizam-ı Cedid’in yaşandığı bu süreçte yazılan layihalar da artık
“Kanûn-ı Kadim”e dönüş bir ideal olmaktan öteye geçmeyen manevi bir itici güç olarak
karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte III. Selim’e sunulan bazı metinlerde, mevcut sorunların
geleneksel bakış açısıyla ele alındığı, güçlüklerle karşılaşıldığında rasyonel değerlendirmeler
yerine eski söylemlere ve reçetelere sığınıldığı da vakidir. İnceleyeceğimiz layiha bu son grup
layihaların içerisinde yer almaktadır ve “Kanûn-ı Kadîm” anlayışı hemen hemen her cümlesine
damgasını vurmuştur. Bu çalışma da gelenekçi zihniyetin bir ürünü olduğu anlaşılan söz
konusu layiha incelenerek yazıldığı dönemin sorunlarına ait tespitleri, çözüm önerileri, çelişkileri
ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Memoranda which are problem oriented texts and present certain solutionswithin themselves are texts expressing the mentality of their era. They putforward certain problems and suggest solutions for them in accordance with theirwriting aim. So their importance are undeniable for historians for an accuratereading of the period concerned. The Period of Selim III is rich in such works.The memorandum which is the subject matter of this study was written upon therequest of Selim III for memoranda as solution to Dağlı revolt which put theEmpire into a difficult position. Return to “Kanun-ı Kadim” is no more then amotivating spiritual power in the period when the “Nizam-ı Cedid” was inpractice. However it is a fact that in some texts presented to Selim III problemsare handled with a traditional view and when problems were encountered olddiscourses and prescriptions were highlighted rather than rational solutions. Thememorandum studied fits into the second category and the concept of “Kanun-ıKadim” is imprinted in almost all sentences. In this study the memorandumwhich seems to be a product of traditionalist mentality will be surveyed and itsdeterminations , solution suggestions and dicrepancies will be put forth.