Karadeniz Bölgesinde Kendir-Keten Üretimi Ve Kullanım Alanları (Xv. Yüzyıl Sonu Xvıı. Yüzyıl İlk Yarısı)
HEMP PRODUCTION AND ITS PLACES OF USAGE IN BLACK SEA REGION IN THE SIXTEENTH CENTURY

ÖZET

Bir sınaî-kültür bitkisi olan kendir, özellikle tekstil sanayii, ilaç ve ye-meklik yağ üretimi için kullanılmaktadır. Osmanlı Devleti döneminde XVI. yüzyılda genellikle gemi sanayinde sarfedilmekte, toprak ve ikliminin uygun olması dolayısıyla da daha çok Karadeniz bölgesinde ekilmekteydi. Bez, halat, sicim urgan vs. yapımında halkın kendi ihtiyaçları için kullan-dığı bu bitkinin Osmanlı arşiv kayıtlarında kendir-keten/kettân şeklinde geçtiği de görülmektedir. Samsun'a bağlı Çarşamba, Terme ve Fatsa ekim alanları “ocaklık” olarak doğrudan Tersâne-i Âmire'ye bağlı olup her yıl ortaya çıkan ihtiyaç açığının ise Kendir Emini vasıtasıyla Kastamonu'dan Rize'ye kadar olan ekim bölgelerinden karşılandığı anlaşılmaktadır. Alımlarda kalite esasına dikkat edilmekte olup, çalışanlarında aranan özellikler ve yaptıkları işle ilgili hukukî statüleri açık hükümlere bağlanmıştır. Ayrıca kayıtlarda her bölgenin ortalama yıllık üretim miktarı ile birim fiyatları düzenli olarak tutulmuştur.

Hemp, an industrial plant, has been used especially in textile and chemical industry as well as in the production of vegetable oil. In the Ottoman period of the sixteenth century, it was generally used in ship building industry and mostly planted in the Black Sea region since the soil and climate of that region was the most suitable for hemp produc-tion. People were using this plant in the production of cloth, rope and string. In the Ottoman documents, it was also mentioned as “kendir”, “keten” or “kettân”. It is un-derstood from the sources that the plantation areas of Çarşamba, Terme and Fatsa were directly connected to Royal Dockyard (Tersâne-i Âmire) under the title of “ojaklık” (ocaklık in Turkish). Each year, the shortage of hemp was compensated from the regions extending from Kastamonu to Rize by the superintendent of Hemp (Kendir Emini). Quality was the basic criteria in hemp-buying and necessary requirements and legal status of the workers were determined by clear rules. In addition, regular records were held for the amount of average production for each region. Keywords: Hemp, flaxs, the Superintendent of Hemp (Kendir Emini ), Ojaklık, kendirzâdegân, the Royal Dockyard