OSMANLI DEVLETİNDE GAYRİMÜSLİM OKULLAR (Eğitim-Yönetim-Denetim)
THE SCHOOLS OF NON-MUSLIM COMMUNITIES IN THE OTTOMAN EMPIRE (EDUCATION-ADMINISTRATION- INSPECTION)

Gayrimüslimler, Osmanlı Devleti yönetimi altında Müslüman toplumla
birlikte 15. yüzyıldan 20. yüzyılın başına kadar birlikte yaÅŸamışlardır.
Devlet, Gayrimüslim toplumu ötekileÅŸtirmeden belli hukukî ÅŸartlar altında
entegrasyonunu saÄŸlamaya çalışmış, onları devletin ve toplumun farklı bir
parçası olarak algılamıştır. Bu süreçte eÄŸitim-öÄŸretim faaliyetlerini de bu
anlayış içinde deÄŸerlendirmiÅŸtir. Bu eÄŸitim-öÄŸretim kurumları bir takım
yenilik ve deÄŸiÅŸikliklere uÄŸramakla birlikte modern dönemlere kadar devam
etmiÅŸtir. Devlet yöneticileri, Gayrimüslim eÄŸitim kurumlarını özellikle 19.
yüzyılın başından itibaren bir sistem dâhilinde denetim altına almaya
çalışmıştır. Devletin bu denetim yetkisini kullanması, yer yer okul yöneticileri
ve Gayrimüslim ruhanî kiÅŸiler tarafından benimsenmemiÅŸtir. Bu husus,
devlet ile Gayrimüslim tebaa arasında bir takım sıkıntıların doÄŸmasına
neden olmuÅŸtur. Osmanlı Devleti’nde modernleÅŸme hareketine önemli
katkılarda bulunan bu okullara, yasak olmasına raÄŸmen kimi Müslüman
yönetici ve zengin kiÅŸiler, eÄŸitim kalitesi yüksek olduÄŸundan çocuklarını
göndermiÅŸlerdir.

Non-Muslims lived together with the Muslims under the Ottoman administrationfrom the 15th century to the early 20th century. The state tried to integrate the non-Muslim communities within the certain legal conditions, and perceived them as adifferent part of the society and the state without otherization. The policy of educationwas also given a shape in this process. The educational institutions survived until themodern periods despite being undergone some changes and renovations. The state strivedto centralize the education system by increasing its control over the schools of the non-Muslim communities since the beginning of the 19th century. This control over theschools created a discontent among the communities, especially the school administrationsand the religious leaders. This led to some trouble in the relations between the non-Muslim communities and the state. These schools, which contributed considerably to themodernization process of the Ottoman Empire, were sometimes preferred by the Muslimbureaucratic elite and bourgeoisie for the quality of the education, though it wasforbidden. This study researched the education activities of the non-Muslim schools onthe basis of the primary sources found out in the Ottoman Archives.