SA’DÎ’NİN ATASÖZÜ VE VECİZE DERLEMESİ: BERCESTE MISRALAR VE GÜZİDE BEYİTLER
SA’DI'S COLLECTION OF PROVERBS AND APHORISMS: EXQUISITE VERBS AND DISTINGUISHED COUPLETS

Türk edebiyatı dairesi içinde atasözü ve vecizeleri içine alan birçok derleme eser meydana getirilmiştir. Önceki asırlarda çeşitli eserler içinde parça parça kaydedilen özlü sözler sonraları daha çok “durûb-ı emsâl” adı altında veya bazen de farklı adlarla bir araya toplanmaya başlanmıştır. Bu çalışmada üzerinde durulacak olan eser de bu türden atasözü ve veciz ifadeleri içine alan manzum bir eserdir. Saʽdî tarafından hazırlanan 48 sayfalık söz konusu eser İrsâl-i Mesel ve Tezyîn-i Cümel İçün Îrâdı Mümkün Olan Berceste Mısralar ve Güzîde Beyitler adını taşımaktadır. Hicri 1325 (1907-8) yılında basılan eser iki kısımdan meydana gelmektedir. Eserin ilk kısmı atasözü/vecize mahiyetinde 18’i Arapça ve Farsça olmak üzere 165 berceste mısradan oluşmaktadır. İkinci kısımda ise çeşitli şairlerden seçilmiş 153 beyitle 6 kıta yer almaktadır. Her iki kısımda yer alan metinler alfabetik sıraya göre dizilmiştir. Çalışmada Saʽdî’nin eserinin ilk kısmında yer alan Türkçe berceste mısralarda geçen atasözü ve vecizeler üzerinde durulmuştur. Öncelikle esere alınan söz konusu bu parçaların hangi şairlere ait olduğu bu türden kaleme alınan eserlerden de faydalanılarak tespit edilmeye çalışılmış, ardından bu parçalarda yer alan veciz söyleyişlerden bazılarının, örnek olmak üzere, günümüzde hazırlanan atasözü ve özlü sözleri ihtiva eden eserlerde karşılıkları gösterilmiştir.

A large number of collected works of literature containing proverbs and aphorisms have been produced within the scope of Turkish literature. Partially recorded in various works during the previous centuries, proverbs and aphorisms later began to be collected often under the name of “durûb-ı emsâl” or sometimes under various other names. The work covered in this study is a poetical work containing such proverbs and aphorisms. The aforementioned work titled İrsâl-i Mesel ve Tezyîn-i Cümel İçün Îrâdı Mümkün Olan Berceste Mısralar ve Güzîde Beyitler is composed of 48 pages collected by H. Sadî. Published in 1325 Mohammedan calendar (i.e. 1907-1908 A.D.), the work is composed of two chapters. The first chapter is composed of 165 exquisite verses, 18 of which are of Arabic or Persian origin, in the form of proverbs and aphorisms. The second chapter consists of 153 couplets and 6 stanzas selected from various poets. The texts contained in both chapters are listed in alphabetical order. In this study, proverbs and aphorisms found in the Turkish exquisite verses and couplets contained in the first chapter of Saʽdî’s work will be discussed. Firstly, the original authors of such pieces contained in Saʽdî’s work are intended to be identified by means of making use of other similar works of the same genres, and then the contemporary counterparts of such proverbs and aphorism reflected in recent works also containing proverbs and aphorisms will be provided as an example.