Doğu dünyasındaki idari ve siyasi geleneği şekillendiren önemli eserler olan ve hükümdarlara yol göstermek amacıyla, devlet ricali ile devrin fikir erbabıtarafından kaleme alınan siyasetnameler/nasihatnameler büyük bir külliyat oluşturur. İdareci ve entelektüel zümrenin zihniyetini yansıtan önemli metin- lerden oluşan bu külliyatın ilginç ve nadir örneklerinden biri de tesliyet- nâmelerdir. Aynı zamanda bir münşeat formu olan bu tür metinler; dâhili ve harici sorunlar nedeniyle yaşanan bunalım, görevden azil, savaşlarda alınan mağlubiyet ve nihayet önemli toprak kayıpları karşısında infiale gelen padişahı ve devlet adamlarını teskin etmek amacıyla kaleme alınırdı. I. Abdülhamid ve III. Selim örneklerinde olduğu gibi, stratejik toprak kayıpları sonrasında sergi- lenen infial nedeniyle, devlet ricalinin sürgün hatta katil cezalarıyla mevkilerini ve hayatlarını kaybetme endişesi, devrin önde gelen müverrihlerine bu tür risalelerin sipariş nedenlerinden bir diğeriydi. Bu makalenin konusu olan ve Reisülküttab Ahmed Vâsıf Efendi tarafından, Mısır’ın 1798’de Fransızlar tarafından işgali üzerine III. Selim’i teskin etmek üzere Bâbıâli’nin siparişiyle kaleme alınan Tesliyet-nâme, merkez bürokrasisinde de görev yapan kalem erbabının yenilgileri değerlendirirken, determinizme ve rasyonaliteye sırt çevire- rek, neden kader ve keder edebiyatına sığındığı konusunda önemli ipuçları vermektedir. Öte yandan söz konusu risalede Osmanlı-Fransa münasebetlerinin geçmişi ve Fransızların ihracından sonra, eyaletin idari ve askeri açıdan yeniden organizasyonu gibi konuların yer alması, bu metni genelde siyasi tarih, özelde ise Mısır ile ilgili çalışmalar açısından önemli kılmaktadır.
Siyaset-Nasihat Literatürümüzde Nadir Bir Tür: MISIR’IN İŞGALİ ÜZERİNE III. SELİM’E SUNULAN TESLİYET-NÂME
A RARE GENRE AMONG THE MIRRORS FOR THE PRINCES IN THE OTTOMAN EMPIRE: A TESLIYET-NÂME PRESENTED TO SELIM III ON THE INVASION OF EGYPT
Bu makalenin konusu olan ve Reisülküttab Ahmed Vâsıf Efendi tarafından, Mısır’ın 1798’de Fransızlar tarafından işgali üzerine III. Selim’i teskin etmek üzere Bâbıâli’nin siparişiyle kaleme alınan Tesliyet-nâme, merkez bürokrasisinde de görev yapan kalem erbabının yenilgileri değerlendirirken, determinizme ve rasyonaliteye sırt çevire- rek, neden kader ve keder edebiyatına sığındığı konusunda önemli ipuçları vermektedir.
Etiketler »
Abstract
A rich literature exists for mirrors for the princes, known as siyasetname or nasihatname in the Eastern world, which shaped the political structure in this part of the world for centuries. Among these mirrors for princes, an interesting and a rare genre which also reflects the mindset of ruling elite and literati are teliyet-nâmes. These books were written to urge calm and restraint in the face of different occasions, such as foreign or domestic crisis, dismissal from an administrative position, and defeats in battle field. Ottoman statesmen, who were fearful of losing their lives and positions, demanded literati to write tesliyet-nâmes particularly during the reigns of Sultan Abdülhamid I and Selim III when the empire incurred strategic losses of territory. This article focuses on such a tesliyet-nâme written by Reisülküttab Ahmed Vâsıf Effendi to console Selim III after the French invasion of Egypt in 1789. It will particularly stress how the Ottoman central administration evaluated this occupation with a fatalistic mindset rather than seeking its material causes. The inclusion of topics such as the history of Ottoman- French relations and reorganization of this Ottoman territory after a possible expulsion of the French makes this Tesliyet-nâme interesting for political history in general and Egyptian studies in particular.
Keywords »
İlgili Haberler
Bahrî Memlûkler Zamanında Sultanlara Ve Devlet Adamlarına Düzenlenen Bazı Suikastlar
01 Haziran 2000