ULUSLAR ARASI SAATİN KABUL EDİLMESİ VE İLERİ SAAT UYGULAMASI KAPSAMINDA OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E ZAMAN KAVRAMININ ŞEKİLLENDİRİLMESİ (1919-1946)
ACCEPTANCE OF INTERNATIONAL TIME AND FORMATION OF TIME CONCEPT FROM OTTOMAN TO REPUBLIC WITHIN THE CONTEXT OF DAY LIGHT TIME SAVING

Güneşin gökyüzündeki durumu, daha doğrusu havanın ne zaman kararıp
ne zaman aydınlanacağı insanoğlunun var olduğu günden itibaren üzerinde
durduğu ve çözüm aradığı sorunlardan biri olmuştur. Bu yüzden zamanı belirlemek
amacıyla saatler imal edilmiş ve uluslar arası anlamda ticaret, ulaşım ve
haberleşme hizmetlerinin gelişmesi, saatlerin başlangıç meridyenine göre ayarlanması
zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.
İleri saat uygulaması yaz saati ve kış saati adıyla, mevsim değişikliklerine
göre saatlerin ileri ve geri alınmak suretiyle ayarlanması ilkesine dayanır. Yaz
saati dönemi denilen ve nisan ayı sonu itibarıyla başlayan dönemde saatler, bir
saat ileri; eylül ayının sonu itibarıyla başlayan kış saati dönemindeyse bir saat
geri alınarak gerçek saate dönülmektedir. İleri saat uygulamasının ilk denemeleri
Birinci Dünya Savaşı yıllarında ve muharip Avrupa ülkelerinde yapılmıştır.
Türkiye’de ise Mondros Mütarekesi sonrasında İtilâf Devletlerinin emrivakisi
üzerine ve kömür tüketimini azaltmak gerekçesiyle yürürlüğe konulmuştur.
Cumhuriyetin ilânından sonra bu yönde denemeler yapılmışsa da uygulamada
süreklilik sağlanamamıştır.
İleri saat anlayışının kabul görmesinde savaş şartları etkili olmuştur. Tıpkı
Birinci Dünya Savaşı sırasında olduğu gibi, İkinci Dünya Savaşı yıllarında
tasarruf gerekçesiyle muharip ülkeler saat ayarlarında değişiklik yapmışlardır.
Savaşa girmemesine karşın “savaş koşullarını” derinden yaşayan Türkiye ise,
1940 yılında uzun yıllar ara verdiği ileri saat uygulamasını başlatmış, 1942-
1945 yılları arasında zaman bir saat ileride yaşanmıştır.

Position of the sun in the sky and times of rise and down has always been a center ofattention for human beings. Man has made clocks in order to determine time of days andalso with the development of transportation, trade and communication, need to adjust thetime according to the prime meridian has arisen.Application of the day light saving time is based on adjusting clock back and forth inrespect of seasons. The day light saving time in summer is introduced at the end of Aprilby moving an hour ahead. Per contra, the day light time saving in winter is introducedat the end of September by moving an hour back. The first day light saving time hasstarted during the First World War and it was applied by the belligerent Europeanpowers. In Turkey it has been introduced and enforced by the Allied Powers after theMontreux Treaty for reducing the consumption of coal. After the proclamation of therepublic, there were certain attempts to adjust time but the continuation had not beenachieved.The acceptance of the day light saving time is affected by the conditions of war. Like theFirst World War, during the Second World War the states in the war made somechanges in time adjustments. Turkey deeply affected by the war has also started theapplication of the day light saving time in 1940.