İSA SOFİ TÜRBESİ: TEZYİNATI VE TÜRKLERİN İSLAMLAŞMA SÜRECİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
THE TOMB OF ISA SOFI: AN EVALUATION OF ITS DECARATION IN TERMS OF THE PROCESS OF ISLAMIZATION OF TURKS

Türklerin İslamiyet’i kabul süreci kitabî ve şifahî olarak iki yoldan ilerlemiştir. Yerleşik unsurlar yeni dini tüm esasları ile tanıyıp benimsemeye çalışırken; göçebe Türkler, temel kaynaklarından ziyade, kendi içlerinden çıkan dervişler sayesinde İslam ile tanışmışlardır. Bu sebeple eski inançları, Müslüman olmalarına rağmen konar-göçer Türkler arasında daha fazla yaşamıştır. Türbe geleneği de kökünü ata yurttan alan bir ölü gömme adedi olarak Anadolu’da devam etmiştir. Bu çalışmada Bilecik’in Söğüt ilçesinin Borcak köyünde bulunan İsa Sofi Türbesi’nin iç tezyinatı değerlendirecektir. Bu süslemeler, Gök Tanrı (Şamanizm) inancına dair motifler içermesi bakımından son derece önemlidir ve Anadolu’da tespit edilmiş ilk örneklerdendir. Türbede başlatılan tadilat sırasında, üstteki sıvanın kazınması ile ortaya çıkan bu bezemeler az sayılabilecek bir bozulma ile günümüze kadar ulaşmışlardır. Genel hatları ile türbedeki tezyinat, Türklerin İslamlaşma süreci ile ilgili yorum yapabilmemize imkân tanımaktadır. Çünkü türbede metfun bulunan İsa Sofi'nin adından dolayı, dini bir şahsiyet olduğu ve adına türbe inşa edildiği için de toplumun önde gelen bir ismi olduğu bir vakıadır. Ancak türbede yer alan gayr-ı İslami öğeler, içinde yaşadığı topluluk ve İsa Sofi’nin onlarla ilişkisi hakkında ipuçları barındırmaktadır. Ucda yer alan Türk topluluklarının ekseriyetinin konar-göçer olduğu dikkate alındığında; bu türbe, onların İslam algısını gösteren en önemli delillerinden bir tanesidir. Türbenin eski devirlerdeki öneminin yanında, İsa Sofi yakın zamanlara kadar köyün sosyal ve dini hayatında da önemini devam ettirmiştir. Bir ziyaretgâh olarak, halkın meylettiği bir yer olduğu gibi hıdrellez gibi kutlamalar da burada yapılmıştır.

The process of accepting Islam by the Turks has progressed in two ways. The settled tribes tried to recognize and adopt new religion with all its principles. On the other hand, the nomadic Turks recognized the sources of new religion by the dervishes who were coming from within themselves. although they were Muslims, the old beliefs survived longer among the nomadic Turks. The tomb tradition continued in Anatolia as a burial unit that took its root from the dormitory and lived in an architectural style according to its period. In this study, we will evaluate the internal inscription of the Tomb of Isa Sofi in Borcak village of Söğüt district of Bilecik. The decorations are very important in that they contain motives for the belief of the God of God (Shamanism) and are the first examples identified in Anatolia. During the restoration initiated in the tomb, these decorations which emerged with the scrape of the plaster on the upper floor, reached to the present day with little deterioration. The decoration of the tomb also allows us to comment on the Islamization process of the Turks. It is certain that because of the name of İsa Sofi whose grave is in the tomb, he was a religious figure, and the tomb was built for him. However, the non-Islamic figures in the shrine contain clues about the community in which he lives and the relationship of İsa Sofi with them. It is a case where most of the Turkish communities at the tip are semi-nomadic. This shrine is one of the most important proofs of their perception of Islam. In addition to the importance of the tomb in the old times, İsa Sofi has continued to be important in the social and religious life of the village until recently. In addition to being a pilgrimage site to the locals, Hıdrellez celebrations were also held there. This and other examples below point out the importance of the tomb and the importance of İsa Sofi.