Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi > TKİ Dergisi |

Osmanlıda Vakıf Teftişleri ve Vakıf İdaresinin Merkezileşmesi
INSPECTION OF PIOUS FOUNDATIONS AND CENTRALIZATION OF WAQF ADMINISTRATION IN THE OTTOMAN EMPIRE


Bu çalışmada, vakıflarda yaşanan aksaklık ve usulsüzlükler ele alınacak, teftişlerin sebepleri ve çeşitleri hakkında tespitler yapılacaktır. 16. yüzyıl sonunda özel yetkili Evkaf-ı Haremeyn Müfettişliği’nin teşekkülü ile başlayan ve vakıflarda 19. yüzyıl ortalarına kadar süren idari değişimin nedenleri ve arka planı üzerinde durulacaktır.

Vakıflar, Osmanlı sisteminin vazgeçilmez unsurlarındandı. Değişik tür- deki binlerce vakıf dinî, sosyal ve ekonomik alanlarda faaliyet yürütmek- teydi. Paraya dayalı yapıları nedeniyle vakıflar suistimale her zaman açık kurumlardı. Bu nedenle, vakıflara ait her türlü işlemler, gelir ve gider kayıtları, Osmanlı merkezi idaresi tarafından katı bir denetim/teftişe tabi tutulmaktaydı.

Karmaşık bir yapıya sahip olan vakıf teftişleri olağan ve olağanüstü olmak üzere iki türlüydü. Olağan teftişler kadılar tarafından mutat/periyodik ola- rak yürütülürdü. Olağanüstü teftişler ise takvime uyulmadığı veya her- hangi başka bir sorunun yaşandığı hallerde resen alınan kararla gerçekleştirilirdi.

Bu çalışmada, vakıflarda yaşanan aksaklık ve usulsüzlükler ele alınacak, teftişlerin sebepleri ve çeşitleri hakkında tespitler yapılacaktır. 16. yüzyıl sonunda özel yetkili Evkaf-ı Haremeyn Müfettişliği’nin teşekkülü ile başlayan ve vakıflarda 19. yüzyıl ortalarına kadar süren idari değişimin nedenleri ve arka planı üzerinde durulacaktır.


Etiketler »  

Abstract
Pious Foundations were indispensable elements of the Ottoman system. Thousands of them were fulfilling different religious, social and economic functions. As they were susceptible to corruption, records of income and expenditure and all sorts of transactions concerning these foundations were subject to government inspection. These complex inspections could either be ordinary or extraordinary. The first ones were undertaken periodically by the qadis. The extraordinary ones were only preferred when normal ones could not be performed on time or when there were some other problem. This work will deal with the irregularities in pious foundations and try to analyze the reasons and types of government inspections. It will focus on the background of the administrative change that started with the foundation of the Evkaf-i Haremeyn Inspectorship of in the late sixteenth century up until the mid-nineteenth century.

Keywords »