TUNA NEHRİ VE KIYILARINDAKİ YERLEŞİM YERLERİ HAKKINDA XVIII. Y ZYILIN SONLARINDA KALEME ALINAN BİR RİSALE
“AN EPISTLE (RİSALE) WRITTEN IN THE LATE XVIIITH CENTURY ABOUT THE DANUBE RIVER AND SETTLEMENTS ALONG ITS BANKS


XVIII. yüzyılın sonlarında kaleme alınan bu Risale, Tuna Nehri’nin Belgrad yakınlarındaki Zemun Kalesi önünden, döküldüğü Karadeniz’e değin orta ve aşağı havzasında izlediği güzergâh boyunca derinliği, debisi, üzerindeki adaları gibi fizikî özellikleri ve kıyılarındaki yerleşim yerlerinin durumları ile ilgili malûmât vermektedir.

Tuna Nehri, Almanya’nın güneyindeki Karaorman (Schwarzwald) bölgesinde Brigach ve Breg Nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelir ve Kili, Hızırilyas, Sünne ağızlarından Karadeniz’e dökülür. Avrupa’nın Volga Nehri’nden sonra en uzun ikinci akarsuyudur. Nehrin doğduğu Karaorman’dan döküldüğü Karadeniz’e dek takip ettiği güzergâh yukarı, orta ve aşağı olmak üzere üç havzaya ayrılır. Yukarı Tuna Havzası, Karaorman’dan Slovakya’nın başkenti Bratislava’daki Devin Geçidi’ne kadar uzanır. Orta Tuna Havzası, Devin Geçidi’nden Sırbistan ile Romanya sınırını oluşturan Demirkapı bölgesi arasındaki alanı içerisine alır. Aşağı Tuna Havzası da Demirkapı bölgesi ile döküldüğü Karadeniz arasındaki kısmı kapsar. Tuna Nehri, stratejik önemi dolayısıyla tarih boyunca birçok devlet tarafından kontrol edilmek istendi. Osmanlı Devleti’nin nehir ile ilk teması ise XIV. yüzyılın sonlarında gerçekleşti. XVI. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Orta Tuna Havzası’nın büyük bir bölümü ile Aşağı Tuna Havzası’nın tamamında hâkimiyetini tesis eden Osmanlı Devleti, bölgedeki varlığını üç yüz seneden fazla bir müddet sürdürdü. Bu çalışmada, Tuna Nehri ve kıyılarında bulunan yerleşim yerleri hakkındaki bir Risale’nin evvela müellifi, muhtevası ve üslûbuna dair bazı değerlendirmeler yapıldı ve ardından da orijinal metni Latin harflerine aktarıldı. XVIII. yüzyılın sonlarında kaleme alınan bu Risale, Tuna Nehri’nin Belgrad yakınlarındaki Zemun Kalesi önünden, döküldüğü Karadeniz’e değin orta ve aşağı havzasında izlediği güzergâh boyunca derinliği, debisi, üzerindeki adaları gibi fizikî özellikleri ve kıyılarındaki yerleşim yerlerinin durumları ile ilgili malûmât vermektedir.


Etiketler »  

Abstract
The Danube River is formed by the confluence of Brigach and Breg Rivers in the Black Forest (Schwarzwald) region in the south of Germany and pours into the Black Sea from the outlets of Chilia, Saint Gheorghe and Sulina. It is the second longest stream in Europe after the Volga River. The route that the river follows from Karaorman, where it was born, to the Black Sea, where it flows, is divided into three basins: upper, middle and lower. The upper Danube basin stretches from Karaorman to the Devin pass in Bratislava, the capital of Slovakia. The middle Danube basin covers the area between the Devin pass and the Demirkapı region, which forms the border with Serbia and Romania. The lower Danube basin also covers the part between the Demirkapı region and the Black Sea where it is poured. Because of its strategic importance, the Danube River was wanted to be controlled by many states throughout history. The Ottoman Empire's first contact with the river occurred in the late XIVth century. By the middle of the XVIth century, the Ottoman Empire, which established its dominance over most of the middle Danube basin and the entire lower Danube basin, continued its existence in the region for more than three hundred years. In this study, firstly some evaluations were made about the author, content and style of an epistle (risale) about the Danube River and settlements along its banks and then also the original text was transliterated into Latin characters. This epistle, written in the late XVIIIth century, gives information about the physical characteristics of the Danube River, such as its depth, flow, islands on it, and the status of settlements on its shores, along the route it follows in the middle and lower basin to the Black Sea, where it flows in front of the Zemun Castle near Belgrade.

Keywords »