DARPHANE DEFTERLERI IŞIĞINDA OSMANLI PİYASASINDA YABANCI SİKKELER (1766 – 1802)
FOREIGN COINS IN THE OTTOMAN MARKET ACCORDING TO THE MINT REGISTERS (1766-1802)

Yabancı sikkeler Osmanlı ekonomisi ve mali sisteminde çok önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra Darbhâne-i Âmire’nin en önemli kıymetli maden kaynaklarından birisiydi. Bu nedenle darphane defterlerine yabancı sikkelerle ilgili çok önemli bilgiler yansımıştı. Söz konusu defterler, para basılırken kullanılan kıymetli madenin ne kadarının yabancı sikkelerden elde edildiği, bunların hangi sikkeler olduğu, nerelerden ve nasıl temin edildiği, Darphane’ye yabancı sikke girişinin artış ve azalış seyri gibi hususlarda dikkat çekici veriler barındırmaktadır. 1766 – 1802 yılları arasına ışık tutan bir grup darphane defterine dayanan bu araştırma, yabancı sikkelerin Osmanlı piyasasındaki ve Darphane’nin para emisyonundaki yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ulaşılan sonuçlara göre Darphane söz konusu dönemde 3.091 tonun üzerinde gümüşü sikkeye çevirmiş, bunun yaklaşık %30 kadarını yabancı sikkeleri eriterek elde etmiştir. Darphane’ye giren yabancı sikkelerin içinde özellikle üçünün (İspanyol sikkesi riyal, solye ve Avusturya sikkesi maryaş) hususi bir yeri vardı. Bu sikkelerin bir kısmı tüccarlar tarafından Darphane’ye satılmak üzere Osmanlı topraklarına getiriliyordu. Ancak piyasada da bol miktarda tedavül ettiklerini ve kullanıldıklarını gösteren kanıtlar belgelere yansımıştı.

Foreign coins had a very important place in Ottoman economy and fiscal system. Besides, they were one of the most precious metal resources of the Ottoman Mint. For this reason, important information regarding foreign coins was reflected in the mint registers. The mentioned registers provide remarkable data on how much of the precious metal used in minting coins was obtained from foreign coins, which coins they were, from where and how they were obtained, the increase and decrease in the amount of foreign coins entering the Mint. This study, based on a group of mint registers that shed light on the years between 1766 – 1802, tries to reveal the place of foreign coins in Ottoman market and money supply of the Mint. According to the results, the Mint converted over 3.091 tons of silver into coins in the said period and about 30% of this was obtained by melting foreign coins. Among the foreign coins that entered the Mint, especially three of them (Spanish real de a ocho, solye, Austrian kreuzer) had a special place. Some of these coins were brought to Ottoman lands to be sold to the Mint by the merchants. However, evidences showing that they were widely circulated and used in the market were also reflected in the documents.