Batılılaşma Sürecinde ‘Feminizm’in Tehdidi Altındaki Türk Aile Yapısını ve Evlilik Kurumunu Belgeleyen Roman: JÖN TÜRK
FEMINISM AND CULTURAL CHANGE IN THE PROCESS OF WESTERNIZATION DOCUMENTING THE NOVEL: THE YOUNG TURK

Ahmet Mithat Efendi’nin yirmi beş kitaptan oluşan Letaif-i Rivâyât
(1871-1894) serisinin üçüncü hikâyesi Felsefe-i Zenân başta olmak üzere iki
Meşrutiyet dönemi arasındaki süreçte yazılmış pek çok roman ve hikâye
Osmanlı aile yapısını ve evlilik kurumunu problematik bir mahiyette konu
edinir. Tarihî roman kapsamında ele alınabilecek bu eserler arasında A.
Mithat’ın Jön Türk (1910) adlı romanı, II. Meşrutiyet öncesi dönemde geleneksel
Osmanlı aile yapısına ve ciddi bir değişim sürecine giren evlilik kurumuna
ışık tutması bakımından oldukça mühim bir tarihî belge özelliğini taşır.
Bu çalışma, Türkiye’de romana konu olmuş Batılılaşma sürecindeki toplumsal
değişmeyi ve kültürel yozlaşmayı sebep ve sonuçlarıyla ortaya koymayı
esas almaktadır. Bu temelde Türk kültüründe çok önemli iki temel toplumsal
kurumun -aile yapısı ve evlilik kurumu- Tanzimat’tan Cumhuriyet öncesine
kadar geçirdiği değişim ve dönüşüm seyri ile bunun feminist eğilimler çerçevesinde
özellikle Ahmet Mithat Efendi’nin Jön Türk adlı romanına nasıl yansıdığı
araştırılacaktır. Bunlardan başka, romanın derin yapısında görülen yabancılaşma,
geleneğe isyan ve kuşak çatışması ayrıca değinilecek tematik unsurları
oluşturacaktır. Genç kız ve erkekler arasında evlilik öncesi döneme ait
ilişkiler gibi dönemin başlıca temel problemleri arasında Türk aile yapısının ve
evlilik kurumunun nasıl biçimlendirilmeye çalışıldığı; erkek egemenli toplumsal
yapıda değişen yeni şartlara paralel olarak kadının feminist yaklaşımı ve
hürriyet arayışı, araştırmamızın asıl yoğunlaşma alanını oluşturacaktır.

Many novels and stories, which have been written in the process between theperiod of two constitutional monarchies, especially “Felsefe-i Zenân”, which is thethird story of Ahmet Mithat Efendi’s “Letaif-i Rivâyât” (1871-1894), the bookthat is consist of twenty five stories, deal with the family structure and the institutionof marriage in the Ottomans as a problematic issue. Among these works, “Jön Türk”by A. Mithat (1910) that can be addressed within the scope of historical novel has aquality of a very important historical document in terms of throwing light on thetraditional family structure and the institution of marriage which has been goingthrough some serious change during the pre-II. Constitional Monarchy period.This study bases to expose the social change and the cultural corruption in theprocess of westernization in Turkey with the aspects casting the type of novel.Basically, how the change and the transformation, the two crucial basic socialinstitutions (the family structure and the institution of marriage) experienced fromTanzimat to pre-publican era are reflected within the framework of feminist trends,especially in the novel called “Jön Türk” by Ahmet Mithat Efendi will beresearched. Apart from these; the estrangement, the rebellion to tradition that are seenin the deep structure of the novel will constitute the other thematic issues to be alsoreferred. Among the main problems of the period, such as the relationships betweenyoung girls and boys before marriage, how Turkish family structure and theinstitution of marriage are tried to be formed, the feminist approach and the quest forfreedom of women in parallel to the changing conditions in male-dominated societywill constitute the basic concentration areas of our research.