Ali Cengiz Hikayesi İzdüşümünde Kahramanın Görünmez Gücü: METAMORFOZ
IN THE PROJECTION OF ALİ CENGİZ STORY HERO’S INVISIBLE POWER: METAMORPHOSIS

Edebi geleneklerde yer alan tip ve motiflerin bir kısmı dünya halkları arasında
umumiyet arz ederken bir bölümü de toplumlara özgü kültürel kodlardan kaynağını
alır. Kahramanı karşılaştığı zorluklardan kurtarma, başarıya ulaştırma,
sorunlara çözüm getirme gibi çeşitli fonksiyonlar üstlenen değişim ya da metamorfoz
motifi pek çok ulusun edebi nevilerinde olduğu gibi Türk Edebiyat geleneğinde
de yer bulur. Destandan menkıbelere kadar geniş bir perspektifte karşımıza çıkan
değişim motifi, zaman içinde değişim oyunu adı verebileceğimiz bir strateji formuna
bürünerek edebiyat sahnesine çıkar. Kahramanlığı ispat etmek, gücü eline
geçirdiğini göstermek için kullanılan bu form zamanla Ali Cengiz Oyunu adıyla
da anılmaya başlar. Günümüzde de "kurnazca ve hilece düzen" anlamıyla özdeşleşen
"Ali Cengiz Oyunu" deyimi, “âl-i Cengiz” yani “Cengiz Hilesi”, “Moğol
Oyunu” karşılığı bir ifadenin, zaman içerisinde özelleşmesiyle oluşmuş ve şiirlerde,
masallarda, destanlarda, hikayelerde karşımıza çıkan hileli değişimlerin her biri
için “Ali Cengiz Oyunu” ifadesi kullanılmaya başlamıştır.
Bu çalışmada İtimat Kütüphanesi tarafından "Milli Masallarımız" serisi içinde
Arap alfabesi ile basılmış bulunan "Ali Cengiz Hikâyesi"nin Latin alfabesine
çevirisi yapılmış, hikaye izdüşümünde metamorfoz motifi ve değişim oyununun
kullanımı ortaya konmaya çalışılmıştır. Hikayede sıradan bir delikanlının Ali
Cengiz isimli ustadan, aynı isimli değişim oyununu öğrenmek için çıktığı kahramanlık
yolculuğu, kahramanlık mitosuna uygun olarak geçirdiği aşamalar ve
değişim oyununu aslında kimsenin öğrenmesini istemeyen ustasını onun yöntemlerini
kullanarak alt etmesi ele alınır. Şekil değiştirmenin karşılıklı değişim hamleleriyle
rakibini alt etmeye yönelik bir yarış haline geldiği Ali Cengiz Oyunu'nda
galip gelen kahramanlaşma serüvenini de başarıyla tamamlamış olur.

Some of the types and motifs located in the literary tradition is universal, some arespecific to the community. Change or metamorphosis motif, get rid of the difficulties facedby the hero, solutions to problems, fulfilling various functions like a success, appears as aform found in many nations and Turkey also found in the literature nevica literarytradition. Change motif used in a broad perspective from epic poetry to the people is isassumed to a strategy form be able to say in time strategy game. This form used to provebravery, to show the seizure of power, was called by the time the Ali Cengiz Game.Today, Ali Cengiz Game expression, "subtly and trickery scheme " identified withmeaning, “âl-i Cengiz” so "Cengiz tricks", "Mongolian game" in response to anexpression formed by specialized and for each of the tricky change that In poetry, tales, inthe epics, that appear in the story Ali Cengiz Game expression was used.In this study, "Ali Cengiz Story" printed by İtimat Library with the Arabic alphabetin series of the "Our National Tales" were transferred to the Latin alphabet, theprojection in this story, The use of the motif of metamorphosis and of the exchange gamehas tried to present. The story describes that an ordinary boy went on to learn the heroicjourney to exchange game, same name from a master called "Ali Cengiz", the stepsaccording to the heroic myths and the young man defeated the master, did not wantanyone to learn the exchange game, of using his method. In this game, metamorphosisbecomes a race to beat his opponent with exchange moves, the winner also will besuccessfully completed the heroic adventure.