Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi > TKİ Dergisi |

ESKİ UYGURLARIN BUDİST KÜLTÜRÜ


Uygur, etnik bir Türk boyunun ismidir. Türk ya da Türkiye ismini duyduğumuzda çoğumuz Anadolu yarımadasında, başkenti Ankara olan modern Türkiye Cumhuriyeti’ni düşünürüz. Gerçekte bu ülkede (Anadolu’da) yaşayan insanların çoğu etnik bakımdan Türk’tür, fakat Türkler sadece beş yüz yıl kadar önce, aşağı yukarı on dört ila on beşinci yüzyıllar arasında bu bölgede yaşamaya başladılar.

Türkler köken olarak Moğolistan’dan gelmektedirler. M.Ö. altıncı yüzyıla ait Çince tarihî kayıtlar onları göçebe topluluklar olarak gösterir. Türkler etnik açıdan Moğol olarak sınıflandırılır. Onlar bir Altay dili konuşurlar. Burada, Budizm’in yayılmasında büyük ölçüde etkili olan eski Uygurların tarihî arka planına kısa bir giriş yapmak istiyorum.

Türkler ilk olarak Çince tarihî kayıtlarda, Türk kelimesinin fonetik bir transliterasyonu olan “Tujue” ismiyle yer almışlardır. Altay Dağların- dan çıkarılan demir cevherini eriterek zırh ve silah yapan Türkler demir- cilikte usta idiler. Askerî güçlerini de geliştirerek bağımsızlıklarını ilan ettiler. Kuzey bozkır yolunu takip eden doğu-batı ticaretini kontrol altına alarak buradan elde ettikleri kazançlarla güçlerini artırdılar. İmparator- luklarının sınırları Moğol Platosundan Hazar Denizi’ne kadar genişledi (552–744).