TRABZONLU ŞÂKİR AHMED PAŞA (ÖL. H. 1234/1819) VE DİKKATLERDEN KAÇAN BİR ESERİ: HULÂSATÜ’L-AHKÂM
SHAKIR AHMAD PASHA FROM TRABZON (D. H. 1234/1819) AND ONE OF HIS STUDIES WHICH IS UNKNOWN: HULÂSATÜ’L-AHKÂM

XVIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIX. yüzyılın başlarında yaşamış Trabzonlu Şâkir Ahmed
Paşa, “imamlık”tan “vezirlik”e yükselmiş bir şair ve devlet adamıdır. Memuriyet hayatı azil ve
terfilerle geçmiştir. Enderûn-ı Hümâyûn’dan mezun olduktan sonra hâcegân olarak Darbhânei
‘Âmire’ye atanmış, 1801’de azledilmiş, 1807’de Akdeniz Nüzul Emini olarak tekrar döndüğü
memuriyet hayatında 1810 yılında vezirlik rütbesiyle Sadaret Kaymakamlığına getirilmiş,
1811’de yeniden memuriyetten uzaklaştırılarak Gelibolu’ya gönderilmiştir. 1813’te Anadolu
Valisi olarak Kütahya’ya tayin edilen Şâkir Ahmed Paşa, 1815 yılı sonlarında da Mora
Valiliğine atanmıştır. Şubat 1818'de kötürüm olması üzerine görevinden affını isteyen Şâkir
Ahmed Paşa, 1819 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.
Biyografik eserlerde şâirliğinden ziyâde devlet adamı olarak adından söz ettiren Şâkir
Ahmed Paşa’nın elimizdeki az sayıdaki eserleri dahi onun şiire hâkim, Arapça ve Farsçayı şiir
yazacak kadar iyi bilen bir şair olduğunu kanıtlar niteliktedir. Ondan miras kalan edebî eserler,
divan tarzı 20 civarında şiirin yanında mesnevi tarzındaki Tertîb-i Nefîs, Ravz-ı Verd ve
Hulâsatü’l-Ahkâm’dır.
İsimlerinin ebced hesabıyla yazıldığı tarihe işaret ettiği bu mesnevilerden ilki 1797 yılında
tamamladığı Tertîb-i Nefîs’tir. 489 beyitlik bu eserinde, Kur’ân-ı Kerîm’deki 114 sureyi üçer
beyitle tanıtmıştır. Surelerin adını, kaç ayetten oluştuğunu, nerede nazil olduğunu üç beyitte
anlatmaya çalışmıştır.
1801 yılında tamamladığı 982 beyitlik Ravz-ı Verd ise iki farklı eserden oluşmaktadır:
Şerh-i Esmâ-i Hüsna ve Gazve-i Bedr. Bu eserlerden birincisinde Allah’ın 99 ismi şerh edilirken,
ikincisinde de sebep ve sonuçlarıyla Bedir Savaşı ile bu savaşa katılan sahabeler konu edilmiştir.
Bugüne kadar dikkatlerden kaçan son eseri Hulâsatü’l-Ahkâm ise 1807 yılında tamamlanmış,
135 beyitlik bir mesnevidir. Varlığından yalnızca Bursalı Mehmed Tâhir Bey’in söz
ettiği bu eseri, bir ölçüde Tertîb-i Nefîs’in muhtasarı niteliğindedir. Eserde, Kur’ân-ı
Kerîm’deki tertip sırasına uygun olarak sureler birer beyitte nazmedilerek ayet sayıları ebced
hesabıyla aktarılmıştır. Bazı surelerin adının taşıdığı anlama ve surede verilen mesaja da işaret
edilmiştir. Bu makalede, Hulâsatü’l-Ahkâm incelenerek transkripsiyonlu metni verilmiş ve
kayıtlı olduğu Millî Kütüphane’deki tek nüshasının dijital fotoğrafı aktarılmıştır.

Shakir Ahmad Pasha from who had lived between the second part of 18th century and thebeginning of 19th century was a statesman and poet that he changed his job from imam to vizier.He spent his life with dismissals and promotions. After his graduation from the Enderun-IHumayun, he was assigned as a hacegan to Darphane-i Amire. He was dismissed fromDarphane-i Amire in 1801. He returned his job as Mediterranean Nuzul Emini in 1807 andhe became a vizier at Sadaret Kaymakamlığı in 1810. He was dismissed from his job again in1811 and he was sent to Gallipoli. In 1813, he was assigned as Anatolian governor to Kütahyaand he also assigned as Mora governor at the end of 1815. Shakir Ahmad Pasha wanted toleave his job in February 1818 because he was crippled. He passed away in İstanbul 1819.Shakir Ahmad Pasha was called as a statesman more than being a poet in biographic works.According to Shakir Ahmad Pasha’s few works also proves that he was a good expert of poetryand he fluently knew Arabic and Persian languages, so he had poems in these languages. Abouttwenty divan styled poems and masnavi styled Tertib-i Nefis, Ravza-ı Verd and Hulâsatü’l-Ahkâm are the literatural works which were left from him.His first masnavi was Tertib-I Nefis that was completed in 1797, was the first masnaviwhich written by him for giving name with a kind of system of date ebced. In this 489 coupleswork introduced Quranı Kerim’s 114 suras three couples for each parts. He tried to explain inthese three couples what are sura’s names, how many verses it has and where it comes from.Ravza-ı Verd which has 982 couples and which finished in 1801 was completed as twodifferent works: Şerh-i Esma-i Hüsna and Gazve-i Bedr. In the first of these works, Gods 99names were explained. In the second work Bedir War was mentioned with the war’s reasonsand consequences and also sahabes who joined to this war.Hulâsatü’l-Ahkâm is a masnavi which completed in 1807 with 135 couples and this workwasn’t recognized before. Bursalı Mehmed Tâhir Bey only mentioned about this work whichis shortened of Tertîb-i Nefîs. In this work, suras are explained with a couple each in a methodof Quranı Kerim. And the verses are transferred with a kind of system of date ebced. Themeanings of some suras’ names and the messages of these suras are indicated. In this article,Hulâsatü’l-Ahkâm is examined with its text in transcription alphabet. Also its only digital copywhich is in National Library transferred as a photograph.