Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi > TKİ Dergisi |

DOĞU’DAN BATI’YA KÜLTÜR VE SANAT ETKİLEŞİMİNDE OSMANLI ÇATMA YASTIK YÜZLERİNİN YERİ VE ÖNEMİ
Ottoman Voided-Velvet Cushion Covers (Yastık) at The Crossroads of The East and West


Osmanlı döneminde sıkça kullanılan çatma kadife yastık yüzleri, Türklerin geleneksel yaşam biçimini yansıtmaktadır. Osmanlı yastık yüzlerinde görülen kompozisyona baktığımızda, yastığın kısa kenarla- rında yer alan nişli bordürlerin, Mısır’daki Memlüklerin yastıklarına çok benzediğini görmekteyiz.

Osmanlı döneminde sıkça kullanılan çatma kadife yastık yüzleri, Türklerin geleneksel yaşam biçimini yansıtmaktadır. Osmanlı yastık yüzlerinde görülen kompozisyona baktığımızda, yastığın kısa kenarla- rında yer alan nişli bordürlerin, Mısır’daki Memlüklerin yastıklarına çok benzediğini görmekteyiz. Aslında bu nişli kompozisyon, Doğu’daki Budizm’e ait dini kumaş panolarında görülen kompozisyon ile de ol- dukça yakınlık göstermektedir. Bunun sebebinin Osmanlıların kısa sü- reliğine de olsa Tebriz’i ve daha sonra Kahire’yi ele geçirmesiyle birlikte, yerli sanatkâr ve ustaları Osmanlı sarayına getirmesinden kaynaklan- mış olduğu söylenebilir. Saraya getirilen yabancı sanatkârlar ve usta- lar, yaşadıkları yerlerden getirdikleri kültürü ve sanatı, yerleştikleri yerde de yaşatmaya devam etmiş ve orijinal anlamını yitirmiş desenleri ve kompozisyonları bir dekoratif unsur olarak kullanmışlardır. 16. yüz- yıl ortasına gelindiğinde, bu kompozisyonun artık yastık yüzlerini oluşturan bir kalıp haline geldiği ve daha sofistike bir şekilde geliştiği görülür. 17. yüzyılda ise sadece kadifeden değil, halıdan yapılan yastık yüzlerinin de yaygın hâle geldiğini, bugün mevcut olan eserlerden an- lamak mümkündür. Bu makalede, Doğu ile Batı’nın bir sentezi olan çatma yastık yüzlerinde görülen kompozisyon üzerinde durulacaktır.


Etiketler »  

Abstract
Ottoman cushion covers (yastık) made with voided velvet (çatma) reflect Turkish traditional life. The composition seen in Ottoman cushion covers, especially the design of niches (lappets) on the short sides of the covers, similar to Mamluk cushion covers. This composition can also be seen in some Esoteric Buddhism textile compositions. These similarities can be explained as a conse- quence of the movement of artisans and craftsmen, whether freely in search of new patronage or by force, taken by conquerors to the capital as captives af- ter Ottoman capture of Tabriz for a short period of time and their conquest of Cairo. Artisans coming to the Ottoman court continued to practice their cul- ture and art, using the old patterns and colors that were deeply embedded in their memory. These patterns and compositions lost their original religious context and survived in art forms merely as decorative elements. The particu- lar composition of Ottoman cushion covers was first adopted after the middle of the 16th century, and it developed more sophistication over time according to the prevailing fashions. Later, after the 17th century, the same composition moved beyond velvet to Ottoman cushion covers made of rug. This paper will shed light on the development of Ottoman cushion covers, which shows the synthesis of the East and the West

Keywords »