OSMANLI DEVLETİ’NİN RUSYA’DA ELÇİLİK AÇMASI (1856) VE ELÇİ YUSUF RIZA BEY’İN FAALİYETLERİ
ESTABLISHING AN OTTOMAN EMBASSY OFFICE IN RUSSIA (1856) AND ACTIVITES OF AMBASSADOR YUSUF RIZA BEY

Bu makale ile, Osmanlı Devleti’nin Rusya’da daimi elçilik açması ele alınmış
ve konu Osmanlı Arşiv belgelerine dayanılarak aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Burada dikkat çeken husus Osmanlı Devleti’nin bu ülkede daimi elçilik açmayı
XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar (1856) geciktirmesidir. Aslında Osmanlı
Devleti’nin Rusya’da elçilik açma teşebbüsü Avrupa’da daimi elçilikler açmaya
başladığı yıllarda (1793 vd.) düşünülmüş, fakat bu gerçekleştirilememiştir.
Daha sonra burada elçilik açılmasına Çar II. Aleksandr’ın taç giyme töreni
vesile teşkil etmiştir. Bu törene Osmanlı Devleti’ni temsilen “Geçici Fevkalade
Sefir” unvanıyla Mehmed Paşa başkanlığında bir hayet gönderilmiştir. Ayrıca
Mehmed Paşa’ya Moskova’daki merasimde Devleti’nin şanına uygun bir
şekilde gitmesi gerektiği hatırlatılmış ve Petersburg’da da daimi elçilik açılması
için de gerekli hazırlıkları yapması istenmiştir. Odesa üzerinden Moskova’ya
ulaşan Osmanlı heyeti Fransız heyetininkiyle eşdeğer bir araba ve donanımla
törene katılmıştır. Taç giyme töreninin sonuna doğru Rus Dış İşleri Bakanı
Gorçakov Mehmed Paşa’dan Petersburg’da daimi elçilik açılacağını işitmiş ve
bu gelişmeden çok memnun olmuştur. Ardından Çar II. Aleksandr Osmanlı
Devleti’nin Petersburg’da daimi elçilik açacağını öğrenmiş ve Osmanlı heyetine
veda etmeyerek Petersburg’da görüşmeyi temenni ettiğini bildirmiştir. Daha
sonra Petersburg’da tutulan hanede bir sefarethane için gerekli olan her şeyin
teminine çalışılmıştır. Verilen görevi başarıyla tamamlayan Mehmed Paşa’nın
yerine Maslahatgüzar olarak Server Efendi kalmıştır, fakat bir süre sonra Server
Efendi’nin İstanbul’a dönmesi üzerine, daha önce Atina elçiliği yapmış olan
Yusuf Rıza Bey Petersburg’a Orta Elçi olarak atanmıştır. İstanbul’dan Viyana’ya
oradan da Petersburg’a geçen Yusuf Rıza Bey, daha sonra Çar ile
görüşmüş ve Çar görüşme esnasında hem memnuniyetini hem de bir sitemini
dile getirmiştir. Yusuf Rıza Bey ise yaptığı konuşma ile Çar’ın mennuniyetini
kazanmıştır. Petersburg’da kaldığı dönemde çeşitli konularla ilgili İstanbul’a
bilgi aktaran Yusuf Rıza Bey’in görevi, Osmanlı Devleti’nin Petersburg’un da
aralarında bulunduğu bazı elçiliklerde tasarrufa gitmesi üzerine 1858 yılında
sona ermiş ve Petersburg elçiliği de Maslahatgüzarlığa dönüştürülmüştür.

This article focuses on the establishment of a permanent embassy in Russia by theOttoman Empire, based on information revealed by the Ottoman archivaldocuments. It is significant that the Ottoman Empire waited until the second half ofthe nineteenth century (1856) to open a permanent embassy in Russia. In fact, theOttoman Empire had thought about opening an embassy in Russia in the periodwhen permanent embassies were established in Europe; however, this had not beenactualized. Later, the coronation of Alexander II became an opportunity to start thisprocess. A committee led by Mehmed Pasha as the “temporary envoy extraordinary”was appointed to attend the ceremony. Moreover, Mehmed Pasha had beenreminded to attend the ceremony in a manner that suits the majesty of the OttomanEmpire and also asked to initiate the necessary preparations to open the embassy inPetersburg. The committee traveled to Moscow via Odesa and attended the ceremonyin a coach and with equipment that were equal to those of the French committee.Towards the end of the coronation ceremony, the Russian Foreign Affairs MinisterGorchakov heard from Mehmed Pasha the news of the imminent establishment ofan embassy in Petersburg and was very pleased. Later, when Tsar Alexander IIheard about the Ottoman Embassy to be opened in Petersburg, he did not bidfarewell to the Ottoman committee. Instead, he declared that he wished to meet themin Petersburg. In a while, everything that was necessary for an embassy was providedfor a rented house in Petersburg. Mehmed Pasha, who had accomplished hismission, was replaced by Server Bey as the diplomatic agent. But, upon his return toIstanbul, Yusuf Rıza Bey, who had previously been the ambassador to Athens, wasappointed to Petersburg as envoy extraordinary. Yusuf Rıza Bey traveled fromIstanbul to first Vienna and then to Petersburg and met the Tsar, who expressedboth his happiness and reproach. Yusuf Rıza Bey, on the other hand, pleased theTsar by the talk that he made. The appointment of Yusuf Rıza Bey, who conveyedinformation to the Ottoman Empire on various issues during his time in Petersburg,came to an end when the Ottoman Empire decided to retrench various embassiesincluding the one in Petersburg in 1858. The embassy then was transformed into adiplomatic agency.